Ms Marshall 29

[f23r]
HIer beghint die tafel vanden anderen boeke
[3835]	¶	Van wouter ende van janne.....j
	¶	Hier seghet jan dat tfolc nv also goet es alst ye was.....ij
	¶	Hoet coemt dat wi die vorders meer prisen dan die nv sijn.....iij
	¶	Hier proeft jan die voerseyde dinghen met exemplen.....iiij
	¶	Exemple int nuwe testament .....v
[3840]	¶	Bi wat redenen dat tfolc nv also goet es alst wilen was.....vj
	¶	Waer bi men wilen eer meer mar teleren vant dant nv doet.....vij
	¶	Waer bi die goede liede nv gheen miraculen en doen also wi wilen daden.....Viij
	¶	Waer bi den oudren dunct dat tfolc wilen beter was dant nv es.....ix
	¶	Waer bi der doetslaghe so vele sijn.....x
[3845]	¶	Vanden ouerspelen die redene .....xj
	¶	Vander lantsheren state ende haer ghebreke.....xij
	¶	Hoe lantsheren leuen souden ende van haren ghebreken.....xiij
	¶	Vanden state ende vanden ghebreke der schepenen.....xiiij
	¶	Hoe men een stat regeren sal .....xv
[3850]	¶	Exemple vanden romeynen.....xvj
	¶	Dits van onsen here.....xvij
	¶	Vander auonturen.....xviij
	¶	Van drien principalen wetten.....xix
	¶	Vander heydene wet.....xx
[3855]	¶	Vander joedscher wet.....xxj
	¶	Vander kerstene wet.....xxij
	¶	Wanen dienstliede ende eyghen liede quamen.....xxiij
	¶	Welc edelheyt ende onedelhey^t es.....xxiiij
	¶	Hier onder spreken hen wouter ende jan onder hen beyden.....xxv
[3860]	¶	Van menegherande staet des volx.....xxvj
	¶	Van groter doghet des pries- terscaps ende des maghe- doems.....xxvij
	¶	Vanden groten orbore die coemt vanden coepman ende vanden ackerman.....xxviij
	¶	Vanden leuene daer men mede comen mach ter zalicheden.....xxix
	¶	Vanden .x gheboden.....xxx
[3865]	¶	Vanden .vij. hoeft sonden.....xxxj
	¶	Vander wiue selsenheyt ende dat si sijn onder den man.....xxxij
	¶	Noch vanden wiuen.....xxxiij
	¶	Een exempel vanden wiuen .....xxxiiij
	¶	Noch meer vander manne vianden.....xxxv
[f23v]
[3870]	¶	Vanden goeden wiuen .....xxxvj
	¶	Vander papen state ende ghe breken.....xxxvij
	¶	Vanden state ende ghebreke der abden ende der abdissen.....xxxviij
	¶	Vanden biddenden ordenen .....xxxix
	¶	Hier berespt wouter janne van sinen woerden.....xl
[3875]	¶	Vanden papen noch meer.....xli
	¶	Wat leuen tpaepscap houden soude.....xlij
	¶	Vander vreeslijcheyt des or- deels.....xliij
	¶	Wat die mensche es ende van der bitterheyt der hellen Ende vander zueticheyt des hemelrijx.....xliiij
	¶	Noch meer vanden wiuen.....xlv
[3880]	¶	Dit es een exempel van ghe- uene.....xlvj
[f24r]
j
Dit es van wouter ende van Janne
		Alle die ghene die dit werc
		Sien lesen ende horen
		Die gruetic Jan gheheten clerc
		Vander vueren gheboren
[3885]		Boendale heetmen mi daer
		Ende wone tandwerpen nv
		Daer ic ghescreuen hebbe menech jaer
		Der scepenen brieue dat seggic v
		Ende sonderlinghe gruetic minen here
[3890]		Dien ic met herten minne
		Om die doghet ende om die ere
		Dats minen here her rogiere
		Diemen heet van leefdale
		Wie dat merket sine maniere
[3895]		Die machene kinnen wale
		Hoefsch goedertieren ende midel
		In wandelinghen wel gheraect
		Ende van ghenen poente ydel
		Die den goeden man volmaect
[3900]		Desen boec willic hem senden
		Ende hi sal heten Jans teesteye
		Mijn teesteye sal hi hier venden
		God gheue dat si hem greye
		Ende mire vrouwen sinen wiue
[3905]		Vander hogher comst van cleue
		Wel gheraect ende scone van liue
		Daer ic haer prijs omme gheue
		Hoefsch goedertieren ende vroet
		Ombesinet van alre blamen
[3910]		Wie bi haer wesen moet
		Moet hem alre dorperheyt scamen
		God en woude oec niet vergheten
		Hine woude met namen sieren dese
		Hoe mochte men scoenre namen weten
[3915]		Dan rogier ende angheneese
		Ic houdt daer ouer dat god onse here
		Deen naden andren sciep
		Beyde in scoenheden ende in eren
		Daer in sijn si euen diep
[3920]		Oec heeft hem god verleent
		Kindere scone ende wel gheleert
		Met rechte sijn si twee vereent
		Want tsamen heeftse god gheeert
		Danckens gode dats mijn raet
[3925]		Die nemen can ende gheuen
		So mach bliuen dan haer staet
		Met eren in lanc leuen
		DEsen boec die heeft inne
		Dat tfolc nv es also goet
[3930]		Alst nye was van beghinne
		Dies menech niet en wilt wesen vroet
		Ende dan voert sal ic v leren
		Vanden state alrehande
		Des volx der papen ende der heren
[3935]		Diemen vendt achter lande
		Ende dan sal volghen sekerlike
		Vanden doemsdage daer na
		Ende vander bliscap van hemelrike
		Ende de druefhey^t vander hellen alsic versta
[3940]		God onse here die late mi
		Volbringhen dit also
		Datter in sijn eere si
		Ende des volx orboer al daer toe
		Mijn sen en mach niet ledech wesen
[3945]		Iu moet scriuen dichten of lesen
		Want mijn nature heuet so in
		Ende al moyet minen sin
		Daer om sone latix niet
		Wantmen in cathone ghescreuen siet
[3950]		Dat ledecheyt tallen stonden
		Voeden can die sonden
		Ende want dichten es dan
		Een sake daer hem een man
		Onledech mede maken mach
[3955]		Vroech ende spade nacht ende dach
		Ende oec een reyne onlede es
		So willic dichten des sijt ghewes
		Also langhe als mi behoudt dleuen
		Die ghene diet mi heeft ghegheuen
[3960]		Ende ict wel vermach van sinne
		Daer hi mi behoude inne
		Ende dat willic al gader keren
		Inden dienst ende inder eren
		Mijns heren rogiers van leefdale
[3965]		Dien ic gheue altemale
		Lijf ende goet herte ende sin
		Want ic en an hem niet min
		Naest gode den hoghen vrijen
		Ende sijnre lieuer moeder marien
[3970]		God gheue dat hi niet en vinde hier in
		Dat hem wanhaghe in sinen sin
		Want ic hebbe gheweest in vresen
		Alsic hem van dien ende van desen
		Dichte ende ict hem soude senden
[3975]		Dat hi daer yet in mochte venden
		Dat buten bestede waer ghemaect
[f24v]
		Want hi es also gheraect
		Van sinne dat ics daer om mi
		Te voerder huede ende oec daer bi
[3980]		Want hi mi sulc stont heeft der af
		Berespt van dien dat ic hem gaf
		Nu hoert ic sal v nv vertellen
		Hoe dat twee ghesellen
		Te gader waren in wandelinghen
[3985]		Ende spraken van vele dinghen
		Deen antworde op dsanders vragen
		Menegherhande was haer ghewagen
		Van des volx state ende wesen
		Dat meneghen lusten sal te lesen
[3990]		Maer alden lieden dies benic vroet
		En saelt niet duncken wesen goet
		Dat sijn die nydeghe dat verstaet
		Ofte die ghene daert ieghen gaet
ij
Hier seghet ian dat tfolc nv also goet es alst ye was
		Altote andwerpen in die stat
[3995]		Luste tween gesellen dat
		Si vroech op wouden staen
		Ende te velde hen verlochten gaen
		Int soetste vanden saysoene
		Also ghesellen pleghen te doene
[4000]		Deen hiet Jan ende dander wouter
		Si quamen buten op enen couter
		Daer dat coren scone stoet
		Die locht was scone ende goet
		Ende die lewerke sanc wale
[4005]		Menegherande was hare tale
		Die si spraken onder weghen
		Ghelijc alse die liede pleghen
		Die te samen sijn int wandren
		Int leste seyde wouter toten andren
[4010]		Lieue ian ic biddu dat ghi
		Oft ghi cont berecht mi
		Hoe dat des volx staet
		So loes mach sijn ende so quaet
		Ende dat in lanc so quader werdt
[4015]		Ende in sijn quaetheyt so verherdt
		Ende dat hem nv nieman en scaemt des
		Dat hi loes ende onwederchech es
		Ende datmen nieman en heet vroet man
		Die loesheyt no scalcheyt niet en can
[4020]		Hoe langhe sal dit god ghedoghen
		Diet al siet met sinen oghen
		Ende die allen herten binnen kint
		Ende dien verborghen en es twint
		Wouter in volghe v niet des
[4025]		Dat tfolc nv argher es
		Dant was wilen ere
		Hets ghebetert harde zere
		In allen poenten diemen pliet
		Al en dunckes den meneghen niet
[4030]		Wouter ic hore nv wale
		Aen v meyninghe ende aen v tale
		Dat ghijt al loesheyt heet
		Daer tfolc met omme gheet
		Ende en maect gheen onderscheet
[4035]		Tusschen loeshey ende beheyndecheyt
		Men acht meneghe dinc loesheyt
		Daer gheen loesheyt in en leyt
		Want het dunct elken man
		Die behendecheyt niet en can
[4040]		Dat al valsch si ende baraet
		Daer die behendeghe met om gaet
		Het valt dat si twee onderlinghe
		Om goet vallen in een ghedinge
		Ende elc wilt sijn seker des
[4045]		Dat tscoenste recht sijn es
		Deen es behendech ende mach wale
		Gheuen ende can oec wel sijn tale
		Ende wint den andren af sijn goet
		Die niet so rike en was no so vroet
[4050]		Noch so behendech als dander man
		Segt leghet hier valscheyt an
		Neent also ict bekinne
		Nochtan dunct in sinen sinne
		Hem die verliest dat goet
[4055]		Datmen hem groet onrecht doet
		Ende loept claghen hier ende daer
		Segt mi eest daer om waer
		Hi heeft licht vriende ende maghe
		Die ouer den ghenen maken claghe
[4060]		Ende tyen hem valscheyt menechfout
		Dies hi lichte en heeft gheen scout
		Dus betijdt men meneghen des
		Dies hi harde onsculdech es
		Want die liede dicke in quade vertien
[4065]		Dat si horen ende sien
		Ende niet de dinc en onderscheden
		Alsise te rechte souden leden
		Hets die meneghe die hem gheneert
		Ende wint dat hi verteert
[4070]		Behendelike met voer rade
[f25r]
		Ende pijnt dar om vroech ende spade
		Ende alse hi dan te goede es comen
		So gaettene dan tfolc verdoemen
		Ende doet dan die mere lopen
[4075]		Dat met perseme of met voercopen
		Die goede man sijn goet ghewan
		Dies hi onsculdech es nochtan
		Dit doet al mijn her nijt
		Die van vore adams tijt
[4080]		Inden hemel was verheuen
		Daer dingle om moesten sneuen
		Entie selue nijt heeft oyt seder
		Gheregneert op ende neder
		Daer om en doruen wi niet claghen
[4085]		Dat nv tfolc in onsen daghen
		Argher es dant wilen was
		Hets beter nv gheloeft mi das
		Die de dinc te voren besiet
		Al en dunckes den lieden niet
iij
Hoet comt dat wi die vorders meer prisen dan die nv sijn
[4090]		Ian ic hebbe v wel verstaen
		Maer ghi wet wel sonder waen
		Dat die liede beter waren
		Wilen dan nv in onsen Jaren
		Ende dat elc andren niet en brac
[4095]		So wat hi metten monde sprac
		Al hadt gheweest in enen woude
		Ende of des plaghen die oude
		Hoe es die werelt dus verkeert
		Ic biddu dat ghi mi dat leert
[4100]	¶	Wouter ghi bringt nu voert
		Een harde ghemeyn woert
		Want vele liede prisen mere
		Die liede van wilen ere
		Die si noyt en saghen met oghen
[4105]		Dan die si sien met haren oghen
		Ende hoe dat comt willic v saen
		Met corten woerden doen verstaen
		Also ment ter waerhey^t vint
		Nijt en willes ghedoghen twint
[4110]		Datmen den mensche prijs gheeft
		Binnen den tide dat hi leeft
		Want meest den menschen dunct quaet
		Anders leuen ende sine staet
		Al waert goet dat hi dade
[4115]		Dander verkeret al in quade
		Om dat nijt niet en can verdraghen
		Eens anders doghet no ghewagen
		Dat wi den vordren prijs leggen ane
		Dat en es anders niet te verstane
[4120]		Dan in despijt dat segghic v
		Der gheenre die leuen nv
		Dits recht ghelikenes van dien
		Dat wi nv daghelijcs sien
		Aen meneghen man dien in sijn leuen
[4125]		Noyt prijs en was ghegheuen
		Maer als hi doet es nochtan
		Seeght men hi was een goet man
		Ende leghet hem ane eneghen prijs
		Ende aldus recht in deser wijs
[4130]		Prijst men datter vore was
		Want dat volc pleghet nv das
		De doghet al te slane van monde
		Diermen pleghet in onser stonde
		Aldus wouter so segghic v
[4135]		Dat tfolc also goet es nv
		Alst ye was van beghinne
		Na dat ic mi versinne
iiij
Hier proeft Jan de voerseyde
		Ian ghi hebt harde wel gheseyt
		Ende dat wel wesen mach waerhey^t
[4140]		Maer ic biddu dat ghi
		Claerlike betoent mi
		Met goeden exemplen dat
		So mach ics ghelouen te bat
	¶	Wouter mijn lieue ghebuer
[4145]		Dat soude mi werden te suer
		Soudic v des maken in inne
		Vander werelt beghinne
		Ende van al dier loser dinc
		Daer dat volc met omme ghinc
[4150]		Want groet waer mi die arbeyt
		Maer om dat ghijt hebt gheseyt
		Willict v vertrecken dan
		So ict alder best can
		God die was voer alle beghinsel
[4155]		Ende sal sijn sonder insel
		Hi maecte also hijt begheerde
		Alle die hemele ende die eerde
		Ende daer bouen die hoghe trone
		Die hi alle vulde scone
[4160]		Met inglen die hi daer in dede
[f25v]
		Alsoet ghenueghde sire godlijchede
		Ende dinghel dien hi gheheel
		Sette int ouerste voerdeel
		Ende dien hi meest scoenheden gaf
[4165]		Ghinc gode alder yrst af
		Ende en danctem niet van desen
		Maer woude gode ghelijc wesen
		Hier bi moghedi merken dan
		Dat die archeyt yrst began
[4170]		Hier bouen in hemelrike
		Eer ye mensche quam in ertrike
		Ende dat oec doen in diere tijt
		Regneerde mijn her nijt
		Also hem sijn moeder hiet
[4175]		Verhouerde dies noch pliet
		Doen warp god die ingle onnutte
		Inden diepen helschen putte
		Ende maecte adame ende yeuen dan
		Ende verboet hen opten ban
[4180]		Dat si van enen bome niet en aten
		Doe quam die viant uerwaten
		Ende riet hen dat si daer af souden eten
		Ende dede hen voer ware weten
		Si souden sijn onsterfelijc
[4185]		Ende haren god sijn ghelijc
		Dus at dien appel die sot
		Om dat hi waende sijn als god
		Dat dede hem die ghierechede
		Ende die houerde oec mede
[4190]		Maer een ghebot en hadde dese man
		Ende dat selue brac hi nochtan
		Hier bi merkic ende versinne
		Dat alle quaethey^t van beghinne
		Heeft ghestaen met moghentheden
[4195]		Niet van ghistren noch van heden
		Nu hoert mi wouter voert spreken
		Nu waren adam ende yeue versteken
		Vten paradyse beyde
		Tote damas aen die heyde
[4200]		Daer si sonen wonnen twee
		Deen was den andren so gheuee
		Dat deen sonder redene cleyn of groot
		Sinen broeder sloech ter doet
		Dese leelike moert ghesciede
[4205]		Doen niet meer dan .iiij. liede
		En waren in die werelt wijt
		Ende daer na doen tfolc was ghedijt
		Ende worden harde vele
		Vielt in dorpren spele
[4210]		Des men niet noemen en mach
		Die best mochte dede quaden dach
		Den andren ende nam hem sijn goet
		Ende vielen in selken moet
		Dat si gode onsen here af ghingen
[4215]		Ende aenbeden andre dinghen
		So dat god int leste wert gram
		Ende allen menschen dleuen nam
		Sonder si .viij. behilden dleuen
		Die in die arke henen dreuen
[4220]		Tfolc dijdde weder ende wies
		Ende en was beter niet een bies
		Dan ghi hier vore hebt gehoert
		Verradenesse diefte ende moert
		Ende afgode te aenbeden
[4225]		Hanteerde tfolc in allen steden
		Ja iacobs spatriarken kinder
		Pruefden hen also hinder
		Dat si haer brueder wilden bederuen
		Ende jammerlike doen steruen
[4230]		Om dat die vader deen kint
		Meer dan hen hadde ghemint
		Ja die kindre van ysrael
		Die god leydde also wel
		Ouer de rode zee hare veerde
[4235]		So dat hen dwater niet en deerde
		Ende den coninc pharo haren viant
		Int selue water verdranc te hant
		Die hen volghde met heere groet
		Om hen allen te slane doet
[4240]		Nochtan dat hen god hier na
		Seynde daghelijx manna
		Daer si met leefden in die woestine
		So waest al verloren pine
		Ende en bekendens al noch half
[4245]		Maer si aenbeedden een calf
		Dat si goten van ere
		Ende ghinghen af onsen here
		Die hen al dese gracie hadde ghedaen
		Die ghi nv hier hebt verstaen
[4250]		Die coninc dauid dede sonder waen
		Enen goeden ridder doet slaen
		Om dat hi sijn wijf hebben woude
		Ende of des plaghen die oude
		Deen den andren te verbiten
[4255]		Wat moeghdi dan uerwiten
		Den ghenen die leuen nv
		Niet een twint dat seggic v
		Nochtan so waren dese
[f26r]
		Daer ic v hier af lese
[4260]		Die beste doe in diere tijt
		Die waren inder werelt wijt
		Daer bi moeghdi merken waerlike
		Dat si waren harde oedelike
		Na dien dat si die beste waren
[4265]		Aldus stoet dat volc te waren
		In ongheloue ende in quaetheden voert
		Tote ihesus cristus gheboert
		Waerbinnen vele loesheden
		Gheuiel in allen steden
[4270]		Die ic v wel soude vertrecken
		Maer het soude te langhe recken
		Die weten wille die waerheyde
		Ga ten spiegle ende ter biblen beyde
		Daer vindt hi wonder ouer al
[4275]		Van quaetheden sonder ghetal
		Die keyserinne oec hyerene
		Om dat si woude hebben allene
		Die macht vanden keyserrike
		So dede si blenden valschelike
[4280]		Haren sone constantine
		Ende alle die kindre sine
		Ende deedse in swaren ellenden
		Ende in verren landen senden
		Van ere keyserinnen men oec vint
[4285]		Die te manne nam haer kint
		Om dat si niet en woude dat
		Een ander quame in haer stat
		Die haer theerscap onderghinge
		Wat hulpe hier af lanc ghedinge
[4290]		Aldus stoet dat volc voer waer
		Omtrent .vij. dusent jaer
		In ongheloue ende in onwet
		Ende in alre quaetheyt met
v
Exemple int nuwe testament
		Nv alst gode dochte tijt
[4295]		Wies name si ghebenedijt
		Dat sijn hantghewerke na ende voren
		Alte male soude bliuen verloren
		Ende sijns vergheten hadde algader
		Ontfermes den hemelschen vader
[4300]		Ende woude des maken een inde
		So dat hi sinen sone sinde
		Hier neder on te keerne
		Dongheloue ende te leerne
		Den wech ter ewigher salichede
[4305]		Daer men te hemelrike comt mede
		Dat was cristus in waerre dinc
		Die menschelike vorme ontfinc
		In marien der maghet pure
		Jeghen loep der naturen
[4310]		Dese ghinc predeken openbaer
		Dat gheloue al sine jaer
		Ende leerde die salighe ghebode
		Daer men mede comt te gode
		Die ons noch sijn bleuen
[4315]		In dewangelien bescreuen
		Die so fray sijn ende so goet
		Datter cristus voer storte sijn bloet
		Ende aen enen cruce starf
		Daer hi de macht des viants met verdarf
[4320]		Ende die helle scoerde mede
		Ende hemelrike ontdede
		Namaels sine apostolen sande
		Predeken van lande te lande
		Die den wech leerden te hemelrike
[4325]		Ende tfolc bekeerden vromelike
		Ende ye seder in alre tijt
		Es dat kersten volc ghedijt
		Ende ghebetert spade ende vroe
		Ende nemt in lanc so meer toe
[4330]		Int gheloue ende in weldaet
		Ende also langhe als ertrijc staet
		Salt kersten volc beterende sijn
		Aldus es tgheloue mijn
		Ja heydene ende joden mede
[4335]		Selen noch vallen aen kerstenhede
		Ende sal een herde ende een coye wesen
		Aldus hebbic ghelesen
vj
Bi wat redenen dat tfolc nv also goet es alst wilen was
		Ian nv hebdi mi ghemaect inne
		Vander werelt yrst beghinne
[4340]		Hoe tfolc sijn leuen heeft gheleydt
		In ongheloue ende in quaetheyt
		Ende dat van cristus herweert
		Tfolc emmer beter weerdt
		Int gheloue ende in weldaden
[4345]		Nu segt dat v god berade
		Waer bi so dunct v des
		Dat tfolc so zere ghebetert es
		Wouter wildijt versinnen
		Sone mach men niet bat bekinnen
[f26v]
[4350]		Der en mensche dan aen sine werken
		Men siet tfolc bat gaen ter kerken
		Ende te sermone daghelijx nv
		Dant noyt dede dat segghic v
		Ende ten aflaet wert lopen
[4355]		Ende oec missen horen met hopen
		Ende bringhen haer offerande
		Met deuotien tspriesters hande
		Dant hier voermaels ye ghedede
		Aelmoessen gheeft men oec mede
[4360]		In allen steden wel ter core
		In kerken ter straten ende ter dore
		Ende kerken in elke stat
		Sietmen versieren ende maken bat
		Ende capellen ende nuwe outare
[4365]		Siet men fonderen hier ende daer
		Nuwe gasthuse ende capellen
		Machmen in lanc so meer tellen
		Beyde in dorpen ende in steden
		Dit duncken mi al salighe seden
[4370]		Tfolc en was nie so wel beset
		Beyde int gheloue ende in die wet
		Alst heden es op desen dach
		Danc hebbe god diet al vermach
	¶	Wat eest wouter dat ghi meent
[4375]		Tfolc borght nv bat ende leent
		Deen den andren gheloues mie
		Dant hier vormaels dede ye
		Ic sie tfolc poghen ouer al
		Hoet hem met eren gheneren sal
[4380]		Ende zere sorghen om sijn scouden
		Ende hoet gheloue ende ere sal behouden
		Die ionghe scamen hen vele meer
		Dan si daden wilen eer
		Want daden nv die ionghe
[4385]		In haren yrsten spronghe
		Dat si wilen eer daden
		Men soudse blenden ende raden
		Ende alst den volke so staet
		Dat te sinen inde wert gaet
[4390]		Ende hem dunct dat sal steruen
		So gheedt vaste weruen
		Om biechten ende om tsakerment
		Ende ordineert sijn testament
		Ende sceedt van desen ertrike
[4395]		Wel ende salichlike
		Dit dunct mi een goet leue
		Maer in v es nijt so verheuen
		Ende heeft v ende dandre so verblent
		Dat ghi des niet en kent
[4400]		Ende doghet ende weldaet so versmoert
		Maer tsfolx quaethey^t trecti voert
		Ende die versegdi eest yemans lachter
		Maer die doghet lati achter
		Dat al toe bringt nidecheyde
[4405]		Also ic v hier vore seyde
vij
Waer bi men wilen eer meer marteleren vant dant nv doet
		Ian sider meer dat ghi
		Emmer wilt beuroeden mi
		Dat tfolc nv es also goet
		Alst wilen was so maect mi vroet
[4410]		Waer om dat tfolc datmen nv vint
		Gode also sere niet en mint
		Ende laten hem tormenteren ende vanghen
		Villen steynen aen crucen hanghen
		Om gode ende om gherechtichede
[4415]		Also alst wilen eer dede
	¶	Wouter des willic v
		Met corten worden berechten nv
		Alse aen vinghen een deel der liede
		Kersten gheloue met niede
[4420]		Doen kerstenhey^t yrst began
		Die keyser ende de heren nochtan
		Bleuen heyden ende quaet
		Ende setten daer na haren raet
		Datmen crucen soude ende onthoefden
[4425]		Die ane cristum gheloefden
		Maer nv so heuet god onse here
		Sine kerken ghehoghet zere
		Ende gheset in sulken vreden
		Met so groter moghentheden
[4430]		Dat beyde heren ende tfolc met
		Alle ghelouen aen cristus wet
		Ende dat oec gheen here en es so coene
		Ieghen dat gheloue te doene
		Ende dade hire oec ieghen yet
[4435]		Hi moeste hebben swaer verdriet
		Ofte sneuen swaerlike
		Alse dede keyser vrederijc
		Ende keyser otte die na hem quam
		Om dat die kerke op hen was gram
[4440]		Moesten si steruen in groter scennessen
		Ende in swaren gheuanckenessen
		Waren die keyser noch heden
		Van alsulker moghentheden
[f27r]
		Ende so quaet dat si doden wilden
[4445]		Die ghene die hen aen cristum hilden
		Daer men enen martelare vant
		men vonder dusent int lant
		Want tfolc in sinen gheloue vaster es
		Dant ye was gheloeft mi des
[4450]		Maer[?] om datmen nieman en vent
		Daer[?] goede doedt ofte torment
		Om onse gheloue goet ende claer
		So en werdt gheen martelaer
viij
Waer bi die goede liede nv gheen miraclen en doen also si wilen daden
		Nv berecht mi lieue jan
[4455]		Hoe so maeght comen dan
		Na dien dat tfolc es so goet
		Dat en ghene miraclen en doet
		Ghelijc de santen wilen daden
	¶	Wouter al sonder beraden
[4460]		Segghic v met waerheden
		Dat noyt sant mirakel en dede
		Ende dat gheen sant horen en can
		Watmen hem bidt of roept an
		Maer het hoert al onse here
[4465]		Die doer sire santen ere
		Die bede doet willech like
		Op dat die bede es salechlike
		Ende die bidt dat hi tien stonden
		Es buten hoeft sonden
[4470]		Oec willic v dit segghen bloet
		Der mirakelen was noet
		Int beghin van kerstenhede
		Want heydene ende ioden mede
		Waren also vaste gheset
[4475]		In haer gheloue ende in haer wet
		Dat si niet en wouden bekeren
		Om der goeder liede leren
		So dat god wilde toghen
		Mirakelen voer haren oghen
[4480]		Want si meer den mensche trecken
		Ten gheloue ende uerwecken
		Dan predicatie ofte woert
		Ofte yet datmen segghen hoert
		Want daer met toende hi openbaer
[4485]		Dat hi ghewarech god waer
		Daer si hem om pinen lieten
		In minen sonder verdrieten
		Ende dat si dan om dat
		Souden ghelouen te bat
[4490]		Dits de redene ende dbedieden
		Dat mirakelen ghescieden
	¶	Wouter voer waer segghic v
		Dat onder dat volc nv
		Meer heyligher liede sijn te waren
[4495]		Dant hier voermals ye ghewaren
		Ja die also heylich sijn
		Als sinter claes of sinte augustijn
		Of sinte aechte of sinte gheetruyt
		Al en eest niet ouer luyt
[4500]		Den volke noch openbare
		Wouter ic segghe v ware
		Gheloues mi of ghi wilt
		Maer nijt heeft so dicken scilt
		Dat mene niet en can doerhouwen
[4505]		Dat machmen aen den menegen scouwen
ix
Waer bi den oudren dunct dat tfolc wilen beter was dant nv es
		Nv berecht mi lieue Jan
		Hoe mach dat come dan
		Dat den oudren dunct das
		Dat tfolc beter was
[4510]		In hare joeght dan nv
		Trouwen vrient dat segghic v
		Outheyt ende ionchey^t sijn .ij. dinge
		Die altoes twisten onderlinghe
		Want so wat die joeght doet
[4515]		Dunct quaet den ouden al wert goet
		Want alle yoye ende alle spel
		Die hen inder joeght beuielen wel
		Dunct hen nv al quaet ghedaen
		Want die joegt es hem vergaen
[4520]		Si vergheten dat sijs wilen plagen
		Oec in haren kinschen daghen
		Ende oec om dat die jonghe blijft
		In sijnre joeght ende die verdrijft
		So es den ouden altoes ieghen
[4525]		So wat die jonghe pleghen
		Hier bi dunct den ouden das
		Dat tfolc wilen beter was
x
Waer bi der doetslaghe so vele es.
[f27v]
		IAn in dien dat ghi van allen saken
		Tfolc wilt so goet maken
[4530]		Hoe maeght comen dan
		Datmen nv so meneghen man
		Doet slaet int ghemeyne
		Ende datmen nv acht so cleyne
		Op mans doede hier ende daer
[4535]		Des men niet en plach in doude jaer
		Want hadde men hier voertijts verslagen
		Enen man men hads ghewaghen
		Ouer xl milen van daer
		Nu lopes cume eneghe maer
[4540]	¶	Wouter v dunct in uwen moet
		Dat elc sede hi si quaet of goet
		Die in uwen tiden op quam
		Datmen des noyt en vernam
		Dan in desen tiden nv
[4545]		Also en eest niet dat segghic v
		Alle seden ende alle manieren
		Die wi nv sien hantieren
		Ende nv op comen hier ende daer
		Sijn verleeght ouer menech jaer
[4550]		Ende alle seden dat verstaet
		Weder si goet sijn ofte quaet
		Diemen noch op brenghen sal
		Sijn hier voertijts verleeght al
		Men mochte nv niet ghepeynsen dat
[4555]		Tfolc en ees hier voertijts al sat
		Ouer meneghen dach te voren
		Eer onse ouder vader wert geboren
		Dat tfolc nv ghewapent gaet
		Ende deen den andren verslaet
[4560]		Ende vanden cledren de selsene sneden
		Ende menege andre selsene seden
		Diermen nv pleeght op desen dach
		Waendi datmen die noyt en sach
		Hier voermaels noch noyt eer
[4565]		Jaet wouter vele meer
		Want van tide te tide so vertieren
		Des volx seden ende manieren
	¶	Wouter nv hoert mine woert
		Die ic v sal segghen voert
[4570]		In vechten in striden noch in doetslaen
		So en ligghen niet sonder waen
		Verradenesse valschey^t no loeshey^t
		Maer onghetemperde haestecheyt
		Want heeft mi een man mesdaen
[4575]		Ende gae ic dan heymelike staen
		Verholentlike vroech ende spade
		Na sijn ere sijn lijf sijn scade
		Dat es vele meerre valschede
		Dan of icken selue bestrede
[4580]		Ende doetsloeghe int openbaer
		Want dauonture mochte vallen daer
		Dat icker selue bleue met allen
		Also men dicke heeft sien gheuallen
	¶	Wouter die ghierechey^t der heren
[4585]		Die doet den volke leren
		Doet slaen rouen ende vechten
		Om dat si niet wel en rechten
		Namen si let voer let ende lijf om lijf
		Ende niet en spaerden des man no wijf
[4590]		Ofte dat si meer int lant en quamen
		Ende gheen ghelt daer vore en namen
		Het sticht nv menech ouermoet
		Die hem verlaet op sijn goet
		Hi soude dan vele ghemater sijn
[4595]		Aldus es tgheloue mijn
	¶	Ende sider dat oec dat ghesciede
		Dat de wel gheboren liede
		Quade knechte ouer droeghen
		Die tfolc transeneerden ende sloegen
[4600]		Ende die hilden ouer hare maghe
		So sjin ghemeerret de doetslage
		Want dien knechten dunct wel dat
		Dat sijs ghemint sijn te bat
		Van haren riken maghen
[4605]		Dan ofte sijs niet en plaghen
		Alle goede liede nochtan souden
		Quade knechte van hen houden
		Ende segghen hen dat sijs auequamen
		Waer dat sise bi hen vernamen
[4610]		Alwaren si haer maghe na
		Want si hebben alsic versta
		Menech gheslechte in groter noet
		Bracht met hare quaethey^t groet
		Ende menech gheslechte so geuelt
[4615]		Dat nemmermeer hoeft op en helt
	¶	Wouter nv hoert mi voert
		Ic sal v segghen noch een woert
		Om dat hem theerscap niet en set
		Noch oec ghemeynlijc de liede met
[4620]		Te vechtene om theylighe lant
		Dat de heydene houden in hant
		Ende daer niet wapen en dragen met eren
		Om te wrekene de ande ons heren
		So seyndt hen god so menegherande
[4625]		Gheuecht ende strijt in haren lande
[f28r]
		Dat si sonder doetslaghe
		Selden sijn ende dats gods plaghe
		Dat hise onderlinghe vechten doet
		Om dat si niet setten haren moet
[4630]		Ten wapene ende ten gheuechte
		Daer si vechten souden met rechte
		Theylighe lant heeft nv voer waer
		Ghestaen meer dan hondert jaer
		In de hande der sarrasine
[4635]		Doet van coenradine
		Ghewonnen wert op enen dach
		Doen dat dietsche heere lach
		Voer damiaten die stede
		Ye sider hebben si vrede
[4640]		Ghehadt vanden kerstinen
		Want en wilt nv nieman pinen
		Om te winnen theylighe graf
		Daer wi gherecht oer sijn af
		Nochtan sijn wi tallen stonden
[4645]		Van rechte daer toe ghebonden
		Met machte met goede ende met liue
		Ende om dat wijt laten bliuen
		Of ons no weder daer omme en si
		So es gods vonnesse daer bi
[4650]		Ende sine wrake also heet
		Dat deen den andren versleet
		Hier int lant ende leuen met vresen
		Die ghebruedere souden wesen
		Dat si ghinder met groter eren
[4655]		Vechten souden inden dienst ons heren
		Dat vechten si hier inden landen
		Beyde met scennessen ende met scanden
		Nu hebdi mi horen ghewaghen
		Docsune vanden doetslaghen
[4660]		So ict best beuroeden can
		Diet bat weet hi segt dan
xj Vanden ouer speelen die redene
		Ian ghi wet nochtan wel
		Dat keefsdom ende ouerspel
		Ghemeynre sijn nv meer
[4665]		Dan si waren wilen eer
		Want hem die vrouwen nv niet en scamen
		Selker miden ende selker blamen
		Dat wilen grote scande hiet
		Antwordt mi nv hier op yet
[4670]	¶	Wouter het schijnt dat ghi
		Gherne soudt begripen mi
		Mochti mi gheuenden bloet
		Maer des en es ghene noet
		Ic can noch meer schermslage
[4675]		Al waer te doene noch .iij. dage
	¶	Nu hoert wouter lieue gheselle
		Ende verstaet dat ic v telle
		Wijfs nature also men leest
		Heeft oyt cranc ende broesch geweest
[4680]		Ende onghestadech ende licht
		Ende op cranc fondament ghesticht
		Want sint de werelt yrst began
		Na dat ict versinnen can
		Plach men ye der ouerspele
[4685]		Al en wasser niet so vele
		Lichte alhier in desen aert
		Eer hier tsfolx so vele waert
		In dese stat ende hier omtrent
		In grieken ende in oryent
[4690]		Was ouerspel ghemeyne plaghe
		Ouer .iij.^m jaer van desen daghe
		Ouer leest troyen altemale
		Enten spieghel ystoriale
		Ende siet wat ghi vindt daer inne
[4695]		Vanden vrouwen wankelen sinne
		En es philosophe no poete
		Noch ander meester hine wete
		Te segghene vander ontrouwen
		Der vrouwen ende der joffrouwen
[4700]		Dat si wel te verstane gheuen
		In haren boeken die si hebben bescreuen
		Ghi segt oec vander blamen
		Dats hen die vrouwen niet en scamen
		Die sijnre eren es ontspronghen
[4705]		Acht te min der liede tonghen
		Maer sijts seker ende ghewes
		Dat ouerspel nv ten tiden es
		Also grote scande metten goeden
		Metten scamelen ende metten vroeden
[4710]		Alst ye was hier te voren
		Al duncket v nv al verloren
		Metten ghenen dies nv pleghen
		Hets den goeden altoes ieghen
		Aldus so heeft dat wet wel
[4715]		Oyt gheweest ouerspel
		Ende meerre sonde dat verstaet
		Die quader sijn ende noch also quaet
		Plachmen wilen noch also vele
		Als men nv pleghet ende ouerspele
[4720]		Dus en dorfdijs v niet beclaghen
[f28v]
		Dat tfolc argher es in onsen daghen
xij Vander lantsheren state ende hare ghebreke
		Ian ghi hebt mi wel berecht
		Van elken poente op sijn recht
		Dat ic v wilde vraghen
[4725]		Maer in hore v niet ghewaghen
		Van coninghen ende van lantsheren
		Hoe v dunct dat si hem keren
		Ter doghet ende ter gherechtichey^t
		En ware v die arbeyt
[4730]		Niet te groet ic soude v vragen
		Hoe dat si v behaghen
	¶	Behaghen wouter lieue vrient
		Die heren sijn so ontsient
		Dat trouwe ere ende scamelhey^t
[4735]		Der heren houe es ontseyt
		Ghierecheyt ende verradenesse mede
		Houden daer al die stede
		Want een jode of een cauwersijn
		Soude vele willecomer sijn
[4740]		Ter heren houe die ghelt brochte
		Of die leuen of ghenen mochte
		Dan een reyn baetseleer sonder blame
		Die van jherusalem quame
		Ende theylighe graf hadde ghewonnen
[4745]		Ende heydenesse hadde al doer ronnen
	¶	Wouter sider dat heren lieten
		De sceemele ende die verstieten
		Ende haer ere niet en daden bewaren
		Hem die vander eren comen waren
[4750]		Ende die felle knechte op hieuen
		Die alle scalcheyt connen brieuen
		Die si brenghen ter heren oren
		Ende si daer na wouden horen
		Ende hem dat wijsheyt dochte
[4755]		In dien dat ghelt in brochte
		Ende si dat ghelt minden meer
		Dat gherechticheyt ende eer
		Ende om ongherecht ghenieten
		Gherecht vonnesse achter lieten
[4760]		Ende niet en setten hare sinne
		Om dat heylighe graf te winne
		Ende wedewen ende wesen
		Niet en holpen vter vreesen
		So sijn die heren met allen
[4765]		Aender scanden strijt gheuallen
		Ende messen ghelucs ende eren
		Nu merct ane alle die heren
		Die men in die werelt vendt
		Hoese god plaeght ende scendt
[4770]		Aen macht aen ere ende aen haue
		Weder hiet si coninc of graue
		Die ic v wel noemen soude bloet
		Maer des en es ghene noet
		R[?]oef cracht ende ghewout
[4775]		Dat de heren van rechter scout
		Ouer al souden berechten
		Ende scarpelijc daer ouer rechten
		So waer datmense gheureescht
		Des pleghen si al selue meest
[4780]		Nochtan eest leelijc enen rechter
		Dat hi nemer es of vechter
		Oft eneghe dinghe selue doet
		Daer hi sijn volc af castijen moet
		Ende om dat van ertrike
[4785]		De heren so cranckelike
		Ter eren setten haren sin
		So roekender oec te min
		Beyde riddren ende knapen
		Die ter eren ende ten wapen
[4790]		Haer leuen souden keren
		Hadden sijs danc vanden heren
	¶	Wouden heren noch ghereyt
		Ter eren hem setten ende ter milthey^t
		Ende gheuen goet ende onste
[4795]		Hem diet verdienen conste
		Met doeghden ende met vromecheden
		Als alexander ende karle deden
		Noch so souden si vinden sciere
		Beyde roelande ende oliuiere
[4800]		Ende dat heylighe lant winnen
		Daer god leefde ende starf binnen
		Si gheuen haer goet ribauden
		Meestreeren ende yrauden
		Om dat si haer ere souden wt daghen
[4805]		Ouer al daer si haers ghewaghen
		In elke stad ende in elc hof
		Maer dat dunct mi een cranc lof
		Dat knechte ende boeuen gheuen
		Maer alse een reyn eersam leuen
[4810]		Wijshey^t doeght ende vromecheyt
		Den man prijst metter waerhey^t
		So es hi gheprijst met eren
		Men darf nieman hueren no leren
		Sinen name te brenghene voert
[f29r]
[4815]		In hof in dorpe noch in poert
		Die goet es dats een ghemeyn spreken
		Hine darfs ghenen wisch wt steken
		Want ane den nest es saen vermoedt
		Wat vogle datter inne broedt
[4820]	¶	God moete die lantsheren
		Cortelike also bekeren
		Datter in ligghe sijn ere ende sijn lof
		Ende tfolc werde verblijdt daer of
		Nu hebbic v dier waerheyt
[4825]		Vander heren state gheseyt
xiij Hoe lantsheren leuen souden Ende van haren ghebreken
		Ian nv hebbic v horen spreken
		Vander lantsheren ghebreken
		Ende oft si hen setten ter eren
		Ghelijc dat souden doen lantsheren
[4830]		Die ter doeght wouden becliuen
		Wat leuen souden si driuen
	¶	Wouter sal ic die waerhey^t lesen
		Heren souden schemel wesen
		Ende ghestadech in allen leden
[4835]		Beyde van sinne ende van seden
		Niet te saen lachen no erre sijn
		In enen state hebben danschijn
		Starcmoedech van sinne
		Niet te blide van ghewinne
[4840]		Noch niet te droeue om verlies
		Die starcmoedeghe pleghen dies
		Want dauonture es onghestade
		Eest nv ghewin hets morghen scade
		Si selen oec van hen steken
[4845]		Die ghene die gherne quaet spreken
		Ende den clappere altoes scuwen
		Ende den smekers niet betruwen
		Ende en selen nieman hebben leyt
		Die hem gherne haren orber seyt
[4850]	¶	Wie dat lachen metten heren
		Alsi hem ter sotheyt keren
		Of scade begaen of scande
		Dat sijn alle haer viande
		Op dat sijt bat beuroeden dan hi
[4855]		Elc here wie hi si
		Kere sijn herte van hen
		Ende weghe dan sinen sen
		Ane die ghene die hem leren
		Te doeghden ende ter eren
[4860]		Want die onghetruwe en acht niet
		Wat blamen den here ghesciet
		In dien dat hine te hem wert heeft
		Ende in vrouden ende in welden leeft
		So prijst hi al sijns heren daet
[4865]		Weder dat goet si ofte quaet
	¶	Heren selen altoes mede
		Altoes scuwen ghierechede
		Ende haers volx goet gherine niet
		Voerder dan hem tfonnesse hiet
[4870]		Den here es beter min dan tsine
		Ende van sinen volke ghemint te sine
		Dan hi hem vele ouer name
		Ende sinen volke waer onbequame
		Want en stont noyt here lanthe in machte
[4875]		Die sijns selfs volc verwrachte
	¶	Die here es een wijs man
		Die sijn volc te vriende houden can
		Dat sijn volc lijf goet ende ere
		Altoes set voer sinen here
[4880]	¶	Heren selen hebben te haren rade
		Wise liede ende ghestade
		In goeder manieren behendech
		Ende in aengropene ghenendech
		Stoute ende onvervaerde
[4885]		Comen van goeden aerde
		Die houerdech en sijn no fier
		Noch oec onghematelijc ghier
		Ende daer mede selen si tracteren
		Hoe si clant berechten met eren
[4890]		Want die wijshey^t en mach niet sijn smal
		Daer men dlant wel met berechten sal
	¶	Des morghens vroech alles te voren
		Selen lantsheren misse horen
		Met deuotien oetmoedelike
[4895]		Ende bidden gode van hemelrike
		Voer haers lants salichede
		Ende oec voer hem seluen mede
		Ende goede dancken onsen here
		Dat hise ghecoren heeft ter ere
[4900]		Ende dat sise also moeten draghen
		Dat si sijn hulde daer in beiaghen
	¶	Dan selen si ontfaen sciere
		Boden ende messehere
		Die brieue ende boetscapen bringhen
[4905]		Ende dan van elken dinghen
		Die boden doen te liuereren
		Dit voeght wel den lantsheren
		Ende wat si ghelouen ofte spreken
[f29v]
		Dat en selen si niet breken
[4910]		Ende daer om selen si ouer sien
		Wat si ghelouen desen ende dien
		Ende en gheen poent wet wel dat
		Van doeghden en voeghet bat
		Lantsheren dan gherechtichede
[4915]		Want si quiten hen daer mede
		Van allen saken nv wet waer bi
		De lantshere yrst ghemaect si
		Dat was also men vindt bescreuen
		Om datmen elken tsine soude gheuen
[4920]		Want int beghin van ertrike
		Besette hem tfolc so cranckelike
		Wie best mochte hi dede pine
		Den andren ende nam hem tsine
		Met ghewoude ende met crachte
[4925]		So dat noet daer toe brachte
		Dat tfolc om dese saken
		Enen here moeste maken
		Die elken tsine dede gheuen
		Dus wert de lantshere yrst verheuen
[4930]		Ter eren enter hoecheyt
		Ende al om gherechticheyt
	¶	Al ware een here milde ende coene
		Ende so vrome in sinen doen
		Dat hi jherusalem wonne
[4935]		Ende al heydenesse doer ronne
		En bescoet al niet een vinde
		Op dat hi gherechtichey^t niet en kinde
		Gherechtichey^t es beter allene
		Dan dese werelt al ghemene
[4940]	¶	Heren souden altoes sterken
		De rechten der heyligher kerken
		Ende houden gods ghebode
		Want si houdent al van gode
		Wedewen ende weesen souden si
[4945]		Altoes met rechte houden vri
		Ende coepmanne houden vri tallen tiden
		Die doer haren lande liden
		Dat hem en ghescie ghene scade
		Ende altoes vroech ende spade
[4950]		Sal hem int herte binnen biten
		Dat ons die sarrasine verwiten
		Dat si besitten dat heylighe lant
		Dat wilen stoet in onser hant
		Ende selen met herten daer na poghen
[4955]		Dat te keerne so so yrst moghen
		Dus selen leuen lantsheren
		Die comen willen ter eren
		Ende quiten willen hare scout
		So sal hen wesen hout
xiiij Vanden state ende vanden ghe breke der scepenen
[4960]		Ay jan dat v god moet behoeden
		Mochti mi nv voert beuroeden
		Hoe v die heren nv behaghen
		Die der stat bordene draghen
		Alse scepenen raetsmanne ende ghesworne
[4965]		Dat lust mi nv wel te hoerne
		Want mi ende andren knechten
		Dunct dat sijt qualijc berechten
		Ende ghemeynen orbore niet en aensien
		Maer haers selfs bate voert tien
[4970]	¶	Wouter de rade vanden steden
		Sijn al vol behendecheden
		Ende trecken haer stede also voert
		Dat si een stat maken vann eenre poert
		Ende copen hem seluen also vrij
[4975]		Jeghen den here so dat si
		Mechtech sijn ende vermoghen
		Ende hebben den heren ontoghen
		Haere macht also vele
		Dat hem dicke gheet uten spele
[4980]		Ende bi haren rade moeten ghereet
		Werken wien lief wien leet
		Want volx ende scats hebben si mere
		Ende wijsheyden dan die here
	¶	Maer wouter sijt seker des
[4985]		Danxtelijchste dinc dat enech es
		Of daer ic af hebbe horen lesen
		Dat dunnct mi scependom wesen
		Want si en hebben gheen recht bescreuen
		Ende si moeten vonnesse gheuen
[4990]		Wt haren hoefde na tferlien
		Ende tfertrec vanden partyen
		Gaen si dan vter gherechtichede
		Om onste om nijt om ghichte mede
		Si sijn ewelijc verloren
[4995]		Ofte si moeten hem verstoren
		Also vele dat verstaet
		Als hem nam dat vonnesse quaet
		Oec so moet hi beteren mede
		Dat hi vter gherechtichede
[5000]		Gaen dorste om eneghe sake
		Of god sal sine wrake
		Op hem senden hier
[f30r]
		Of ghinder wt ewelike vier
		Mi wondert bouen allen doene
[5005]		Hoe dat yemant es so coene
		In banc sitten te gaen
		Of daer ouer te staen
		Daermen yeman sal ontgheuen
		Goet ere ende leuen
[5010]		So misselijc eest als een wijs man seeght
		Waer dat recht verborghen leeght
		Nochtan vindt men vele ghiere
		Die scependom copen diere
		Om tfordeel datmen der in vindt
[5015]		Maer om gherechtichede twint
	¶	Wouter wie rijdt ofte loept
		Daer hi scependom coept
		Hi coept die helle sijts ghewes
		Wanter van tienen cume een es
[5020]		Die recht draghet de waghe
		Vrientscap nijt miede of maghe
		En treckenen voer waer gheseyt
		Selcstont vter gherechticheyt
		Want dese makenen so verblindt
[5025]		Dat hi trecht niet en kint
		Want die onstege wille dringt so voert
		Dat hi dat recht al versmoert
		Hem dunct si hebbent al verwonnen
		Als si scependom ghecrighen connen
[5030]		Hebben si die ere ende tgheniet
		Op die bordene en achten si niet
		Diemen so groet ende so swaer
		Op die siele laedt daer
	¶	Wouter ic seggu wel te voren
[5035]		Hi was cume ye gheboren
		Die wijs ghenoech was in scependoem
		Al heues die meneghe roem
		Dat hi te scependome comen si
		Hem waer vele beter dat hi
[5040]		Scape huedde opter heyden
		Want te groter onsalicheyden
		Moet met hem hier na vergaen
		Daer hi ten ordele sal staen
		Daer men elken meten sal na tfat
[5045]		Der hi hier op ertrike mede mat
		Dan sal dit grote voerdeel keren
		In groten rouwe ende in verseeren
		Ja eest dat hi ye ghedede
		Of riet ieghen gherechtichede
[5050]		Want gherechtichey^t ghebiedt opten ban
		Datmen tsine gheue elken man
	¶	Wouter in elken scepene fijn
		Moeten dese .iij. poente sijn
		Wijsheyt ende gherechtichede
[5055]		Ende rijphey^t van daghen mede
		Want die ioeght wilt selden gedogen
		Dat de ionghe wijs wesen moghen
		Den ghiereghen oec wats ghesciet
		En salmen scepen maken niet
[5060]		Want ghierechey^t heeft met haere moert
		Gherechticheyt dicke ghescoert
		Tontide waert hi gheboren
		Die te scependom wert ghecoren
		En si dat hijs wel weerdech si
[5065]		Also ghi nv horet segghen mi
		In steden merkic .ij. dinghe
		Die mi wanhaghen sonderlinge
		Dierste dat mi wanhaghet
		Dats alse een arm portre claget
[5070]		Die ghenen vrient en heeft inden raet
		Datmen hem niet bi en staet
		Noch en berecht in gheliken
		Also men doet den mechteghen riken
	¶	Dander es dat die heren
[5075]		Die de stat wenden ende keren
		In die borse yet steken van dat
		Comt of ruert vander stat
		Want alle die bate nacht ende dach
		Die vander stat comen mach
[5080]		Salmen leggen eest gelt eest pant
		In sekerre ghewareger hant
		Weder het si cleyne of groet
		Ende alse die stat heuet noet
		Teenen ghemeynen orboer so
[5085]		Salmen gaen daer toe
		Wijsselijc ende met maten
		Ende enen penninc niet quisten laten
		Want al maect men enen man
		Scepen oft raetsman
[5090]		Der stat goet en es niet sine
		Also goet als een potenine
		Hem dies niet meer en behoert
		Dan den maetsten vander poert
		Want eest groet oft cleyne
[5095]		Het es al der stat ghemeyne
		Daer en heeft nieman ane recht
		Out no jonc here no knecht
xv Hoe men een stat regeren sal
[f30v]
		DIe ene stat wille regeren
		Merke op die oude heren
[5100]		Die rome wilen teeren brachten
		Meer met wijsheden dan met crachten
		Si gheboden sonderlinghe
		Te houdene dese .ij. dinghe
		Datmen der ghemeynten recht altemale
[5105]		Vaste hilde ende wale
		Ende des en spaerden ghenen man
		Ende ghemeyn orboer sagen an
		Ende dat arme ende rike met
		Smaken souden ghelike wet
[5110]		So dat maechscap noch onste
		Gheen recht gebreken en conste
	¶	Dat ander poent was dat
		Wat baten dat toe quam der stat
		Datmen dat leyde in sekerre stede
[5115]		Der stat altoes te hulpene mede
		Ende dat elc om der stat baten
		Sijns selfs orbore moeste laten
		Ende dat beyde arme ende rike
		Houden moesten ghelike
[5120]		Die coren die de stat gheboet
		Ende hier mede maecten si so g^ot
		Die stat van rome des gheloeft
		Dat si van ertrike was thoeft
		Ende daer toe hadde onder haer bedwanc
[5125]		Alle der werelt ommeganc
		Waert dat nv in desen dagen
		Die raetsheren noch des plagen
		Si souden een dorp van cleynen dingen
		Tot harde groten voerdeel bringhen
[5130]		Si en setten nieman tambochten
		Daer hi toe niet en dochte
		Noch si en maecten nieman here
		Hi en was wel weert sulker ere
		Want die sinen vrient set hoech
[5135]		In heerscap daer hi niet toe en doech
		Hi maecter af dan enen sot
		Ende hi es diene meest bespot
	¶	So wie die oec na ambacht stoet
		Ofte daer om woude gheuen goet
[5140]		Hem en mochts werden twent
		Maer die also was ghesent
		Dat hi ambacht hadde onwert
		Die moest ontfaen was hijs weer
		Ende dese en stonden twint no deel
[5145]		Na haers selfs vate no voerdeel
		Maer nader stat ere ende ghewin
		Setten si al haren sin
		Ende om te meerderen den stat
		Ende den tresoer vander stat
[5150]		Daer si die werelt dwongen met
		Die ghebode ende die wet
		Die de stat te houdene geboet
		En bracmen doer ghenen noet
		Maer die hilden al ghelike
[5155]		Beyde die arme ende die rike
		Wie verboert den core bat
		Ic bids v berecht mi dat
		Dan die ghene dine heeft gemaect
		En eest niet recht dat hi smaect
[5160]		Die pine die hi heeft gheset
		In vinde ghene gherechter wet
		So wie dat meer aensach
		Sijn ghewin ende sijn beiach
		Dan die bate vander stede
[5165]		Ochte die ghichten nam mede
		Van yemanne cleyne of groet
		Hi wert gheiugeert ter doet
		Want ghierechey^t heeft met hare cracht
		Dicke iegen gherechtichey^t gewracht
[5170]		Dus moesten die raetsmanne leuen
		Of si moesten swaerlike sneuen
		Nu willic v van allen desen
		Fraeye exemple lesen
		Die hier voermaels gescieden
[5175]		Den goeden ouden roemschen lieden
xvj Exemple vanden romeynen
		HOert hier waerhey^t claer ende fijn
		Die seker aldus gesciet sijn
		Die raetgheuers die grote heren
		Die de stat brachten ter eren
[5180]		Si waren arme wi lesent dus
		Want lucius valerius
		Die hoeftman te rome starf
		Hi was so arm ter lester warf
		Datmen tghelt ghewan metter bede
[5185]		Daer menne met ter erden dede
	¶	Also was regulus Julius
		Wi lesen van hem aldus
		Dat hi met orloghe ende met sinne
		Rome brachte te hoghen ghewinne
[5190]		Hi ende sijn wijf ende sijn kinder
		En hadden noyt goets meer no minder
		Dan also vele als ene ploech
[f31r]
		Winnen mochte int gheuoech
		Sine wouden niet riker sijn van goede
[5195]		Maer in die ere in dien armoede
		Hadden si ghenoechte groet
		Ende en ontsaghen ghene doet
	¶	Quintius oec die besat
		Drie buender lants te rome inder stat
[5200]		Die hi begade met sinen handen
		Alse rome van sinen vianden
		Al omme ende omme was beleghen
		Ende si wies en wisten pleghen
		Namen si quincius dan
[5205]		Ende maectene haren hoeftman
		Ende hi trac wt ten seluen male
		Ende versloech die viande altemale
		Ende hadde al deere vander poert
		Nochtan bleef hi arme voert
[5210]		Haer ghemeyn tresoer was groet
		Dien men daer wt leyde ter noet
		Om te betren die stede
		Dese waren stout wijs ende arm mede
	¶	Het gheuiel oec enen van desen
[5215]		Die tweewerf hoeftman hadde ghewesen
		Dat hi verloes ere ende lant
		Om datmen onder hem vant
		Silueren vate tenen stonden
		Dat ghewichte van .x. ponden
[5220]		Sine wouden niet om ghewin
		Heren sijn meer no min
		Maer algader om die ere
		Dat was dat si prijsden zere
	¶	Dus gheuiel in die oude viten
[5225]		Syracuse want die samiten
		Seynden hem gout ende groet prosent
		Hi sprac ende heuet weder ghesent
		Goet te hebbene en es gheen ere
		Maer v te dwinghene prisic zere
[5230]		Goet hebben ende dat minnen
		En willic ouer gheen ere kinnen
		Want si sijn wachters vanden goede
		Te haers selfs groten armoede
		Want hi dunct mi zere vten kere
[5235]		Die dat goet mint voer die ere
		Sine wouden niet ter hoechey^t comen
		En mochte der ghemeynten vromen
	¶	Dat toende wel in sijn doen
		Een hiet cornelijs ephyroen
[5240]		Spaengen viel hem te berechten
		Hi seyde hine dochte niet te vechten
		Daer om ontseyde herte sine
		Beyde die ere ende oec die pine
		Sine wouden ghedoghen min no mere
[5245]		Datmen heerscap ambacht of ere
		Hem of haren kinderen gaue
		Sine waren werdech wel daer aue
		Ende sine mochtent te rechte wel ontfaen
		Want het sprac elyus adriaen
[5250]		die keyser van rome gemaect was
		Sijns ondanckens zere alsic las
		Ende die heren vander stede
		Om sinen sone baden si mede
		Dat hine angustus werden liete
[5255]		Ende men hem here ende keyser hiete
		Hi sprac ghi heren laet v ghenoeghen
		Dat ic ieghen mijn geuoeghen
		Nu keyser ende angustus ben
		Men sal dit rike ghelouen hem
[5260]		Dies werdech sijn metten kinde
		Want na dien dat ict beuinde
		Es hi wel tontide gheboren
		Die te coninghe werdt gecoren
		En si dat hijs werdech si
[5265]		Het en es gheen vader vri
		Want hi sijn kint verdoert
		Diet na werden niene trect voert
		Men sal yrstwerf kindere voeden
		Ende te lerene gheuen den vroeden
[5270]		Ende als si dan wassen in dei joeght
		Salmen proeuen om haer doeght
		Ende of si werdech sijn der eren
		Ende dan haers ondanckens maken heren
		Dus wouden si met gherechticheyden
[5275]		Algader haer saken beleyden
		Al te rome inder steden
		Dat si haers selfs niet en vermeden
		Noch haer kindere niene spaerden echt
		Als si daden ieghen trecht
[5280]	¶	Want doen die houerdeghe terquijn
		Vte rome moeste verdreuen sijn
		Om dat sijn sone die maget vercrechte
		Lucressien van hoghen gheslechte
	¶	Ende brutus die raet was vander stat
[5285]		Inder waerhey^t verwonnen hadde dat
		Dat sine ij. sonen ieghen den raet
		Viseerden ene valsche daet
		Om weder in te bringhene terquine
		Hine spaerde niet de kindere sine
[5290]		Maer alse een here van rome der stede
[f31v]
		Hise metten rechte uerwinnen dede
		Ende deedse gheesselen daer saen
		Ende elken van hem thoeft af slaen
		Hi vergat te sine haer vader
[5295]		Om die gherechtichey^t algader
		Ende om die nutscap vander poert
		Die si wouden hebben ghescoert
	¶	Eens gheuiel op enen dach
		Dat dat roemsch heere lach
[5300]		Jeghen die viande ghescaert
		Ende dat daer doen gheboden waert
		Dat daer nieman en waer so coene
		Op die viande yet te doene
		Voer datmen hem een teken gaue
[5305]		Torquatus wasser hoeftman aue
		Maer sijn sone die macht ennde moet
		Hadde ende om ere te winnen stoet
		En achte des ghebodes niet
		Maer sijn peert hi lopen liet
[5310]		Inder viande dicste tas
		Daer die scare starcste was
		Ende doerbrac die scare ter seluer stont
		Ende quam weder al ghesont
		Ende om dat die vader niet en woude
[5315]		Dat enech man verhoren soude
		Hare coren ende hare ghebot
		Ende menne soude houden ouer sot
		Liete hijt onberecht bliuen
		Ende dede sinen sone ontliuen
[5320]		Om dat hem nieman om die ere
		Jeghen die weten sette te sere
		Ende om dat elc neder ende hoghe
		Hem hier bi castien moghe
		Ende met dus ghedanen seden
[5325]		Brachten te groter hoecheden
		Die stat van rome die romeyne
		Die daer te voren was herde cleyne
		Hier ane so machmen leren
		Hoemen een stat sal regeren
[5330]		Dat si come te groten dinghen
		Ende alle hare vinde dwinghen
		Ende oec alle hare ommesaten
		Hier mede willic dit laten
xvij Dits van onsen here
		Ian wi ghelouen al gader
[5335]		Ane den hemelschen vader
		Die ghemaect heeft ghemeynlike
		Alle die hemele ende ertrike
		Ende al weder ontmaken mach
		Maer in hoerde noyt ghewach
[5340]		Dat miere herten ghenoech dede
		Vander hogher godhede
		Alse dat .iij. persone ghemene
		Wesen moesten emmer ene
		Ende een moeten wesen drie
[5345]		Ic bids v berechtes mie
	¶	Wouter wel lieue veynoet
		Dese questie waer alte groet
		Den alder besten clerc die
		Gheboren wert ter werelt ye
[5350]		Nochtan willic v hier af saen
		Mine teesteye doen verstaen
	¶	God es so hoghe een wesen
		Men caent ghescriuen no ghelesen
		Noch met herten beuaen
[5355]		Ende die der meest na slaen
		Dats alse ofte een blint man scote
		Met enen boghe na eenre note
		Die so hoghe stonde inder locht
		Dat mense niet gheraken also claer
[5360]		Deen en gheet al hier ende dander aldaer
		Ende en houden niet enen pat
		Alse blinde liede die teenre stat
		Gherne te gader gaen souden
		Ende den pat niet en connen ghehouden
[5365]		Ende daer om oec so discorderen
		Vele clerke in hare leren
		Ende wat dat si spreken daer af
		Dat en es al maer een caf
		Want gheen ertsche creature
[5370]		En mach kennen gods nature
		Noch dat wesen sijnre godheyt
		So wat daer yeman af seyt
		Si slaen daer na weder ende wey
		Alse een blintman na een ey
[5375]	¶	So waer god oec harde neder
		Soude een mensche voert ende weder
		Sijn edel wesen al gronderen
		Want hi es emmer here der heren
		Die sonder beghin ende eynde leeft
[5380]		Ende al van nieute ghemaect heeft
	¶	God en wert nie des benic bout
		Van menscheliken oghen aenscout
[f32r]
		Noch oec inden gheeste mede
		Nader vormen sire godlijchede
[5385]		Want die vorme ende die ghedane
		En wert noyt ghegheuen te verstane
		Ghenen mensche op ertrike
		Die nye leefde so heylichlike
	¶	Het es waer gods eneghe sone
[5390]		Hi quam vten hoghen trone
		Ende ontfinc menscheyt aen marien
		Dies wi alle moeten lien
		Dien so sachmen gaen ende staen
		Op ertrijke alse mensche gedaen
[5395]		Mer de vorme sire godheyt in dien
		Bleef nochtan al onghesien
		In des outaers sacrament
		Es hi volmaect ende oec bekent
		Nochtan en sietmer cleyn no groet
[5400]		Aender vormen dan dat broet
	¶	Hemel ende erde seyt die scrifture
		Maecte god n ene vre
		Ende al dat daer toe hoerde
		Sciep hi al met enen woerde
[5405]		Ende dat onthoudt al sine wijshede
		Staende aldus in ene stede
		Ende sine hoede vroech ende spade
		Ende wert dat hi sine hoede af dade
		Also langue alse een oghe opslaen
[5410]		Het soude al te nieute gaen
		Hemel ende erde ghemene
		Ende dit en es hem pine en ghene
		Hij sit inden ouersten chore
		Ende siet hemel ende ertrike dore
[5415]		Ende al dat daer binnen gheschiet
		Hem en es verborghen niet
		Het es hem algader cont
		Elc ghepeyns ende elker herten gront
		Hi es ieghenwerdech ouer al
[5420]		In hemel in helle op berch in dal
		Ende dese heeft hi al sonder waen
		Altemale omme beuaen
		So groet es hi gheloeft mi dat
		Nochtan en wltsic! hi ghene stat
[5425]		Hi es dat ouerlde goet
		Daer vte vloyt als ene vloet
		Alle ghenade ende salichede
		Daer dese werelt staet mede
		Hi verleet al ende gheeft
[5430]		Daer die mensche mede leeft
		Ende versietene spade ende vroe
		Van dat hem behoert toe
		Na dat sire wijsheyt ghenoeght
		Daer hi elken mensche in voeght
[5435]		Vogle vissche beesten tam ende welt
		Alle dese hi onthelt
		Die goedertierne wise
		Daghelijcs met sire spise
		In ertrike en es groet no smal
[5440]		Hi en heuet ghegheuen al
		Ende buten sire hoeden en es niet
		Boem cruyt gras no riet
		Hi es hoefsch ende goedertieren
		Ende gherecht in allen manieren
[5445]		In drien personen es hi
		Een god ghewarech ende vrij
		Maer hoe dat dese drie een wesen
		Daer na en salmen niet lesen
		Noch hem te nauwe onderwenden des
[5450]		Want elken mensche te hoghe es
		Beuelen wijt gode diet al can
		Ende elc mensche gheloue dan
		Simpeleec dat prisic meest
		Aen vader aen sone aen heylich geest
[5455]		Dat si sijn een ghewarech god
		Diet nauwer besuect hi es sot
		Want met simplen gheloue claer
		Doen wi gode ghenoech dats waer
		Ende diere meest op vereest
[5460]		Esser blent op alre meest
		Want en hoert niet toe der menschey^t
		Te grondene na die godheyt
		Die nieman begripen en moghe
		Hoe diep hoe wijt si es ende hoe hoge
[5465]	¶	Die heeft in sinen lesten stonden
		Ghewarech berou van sinen sonden
		Hi sal comen ter hogher steden
		Ende die van ertrike verscheden
		Sonder berou si moeten ter hellen
[5470]		Daer si sonder inde quellen
	¶	Wouter nv hebbic v gheseyt
		Mijn conde vander godheyt
		Hier mede wanic wel volstaen algader
		Voer gode den hemelschen vader
[5475]		Die noyt beghin en ghewan
		Noch oec inde hebben en can
		Wies name si ghebenedijt
		Ewelijc in alder tijt: Amen
xviij Dits vander auonturen
[f32v]
		DAuonture ian wats dat
[5480]		Dat daer omme keert dat rat
		Den enen op den andren neder
		Ende den sulken heft si op weder
		Ofte si dus mach gheuen al
		Gheual ende ongheual
[5485]		Ende alle dinc hier bestiert
		Hoe comt datmen niet en viert
		Haren dach ende houdt haer ghebot
		Wat es si minder dan god
	¶	Wouter mi es lief dat ghi
[5490]		Des nv hebt vermaent mi
		Want mi heeft langhe int herte gesteken
		Dat ic gherne soude spreken
		Van auonturen een luttelkijn
		Om some dichters die sijn
[5495]		Die asaghen ende tureluren
		Dichten vander auonturen
		Die niegherinc toe en doghen
		Ende die oec niet sijn en moghen
		Alse dat si gheuen soude
[5500]		Goet ende quaet daer si woude
		Den enen hoechey^t ere ende goet
		Den andren werpen onder voet
		So wat dat si segghen hier af
		Dat en doech niet een caf
[5505]	¶	Wouter lieue vrient nv hoert
		Auonture es maer een woert
		Dat ix. littren heuet an
		Die noyt lijf no gheeft en gewan
		Noch noyt nature en ontfinc
[5510]		Noch wesen van en gheenre dinc
		Ende oft si gheest heeft ende leuen
		Ende quaet ende goet can gheuen
		Wat cledre draeght si berecht mi
		Of waer so woent si
[5515]		Weder inden hemel of in die locht
		Of onder derde in enen crocht
		Het sijn al gheviseerde dinghen
		Dat si aldus voert bringhen
		Die niet en doghen een caf
[5520]		Ende die anders segghen daer af
		Si doen quaet sijts ghewes
		Want god allene alles machtich es
		Te nemene ende oec te gheuene
		Ende doen te steruene ende te leuene
[5525]		Alsoet sine wijsheyt ordineert
		Diet al houdt ende regneert
		In hemel op erde ende in de helle
		Hi en heues ghenen ghessellesic!
		Si twee gaen op ene strate
[5530]		Om een ghewin ende om een bate
		Ende deen valt ende breect sijn been
		Dander die vindt enen steen
		Hi es weert .CC. pont
		Op ene stede op ene stont
[5535]		Waendi dat dit dauonture werct
		Neen si niet diet wel merct
		Het doet al gods moghenthede
		Die ieghenwerdech es telker stede
		Dese die daer breect sijn been
[5540]		En hadde hi ghebroken en gheen
		Het soude lichte anders sijn vergaen
		Of lichte soude hi hebben begaen
		Meerre mesdaet of merren toren
		Of sijn ziele mocht hi hebben verloren
[5545]		Of hi hads in eneghen stonden
		Te voren verdient met sonden
	¶	Dander die den stene vent
		Daer hi rijchey^t mede wendt
		Dat doet god daer omme Lichte soude hi als een domme
[5550]		Dinghen aengaen of verkiesen
		Daer hi mede soude verliesen
		Siele ende lijf beyde gader
		Dus verhuedt die hemelsche vader
		Den mensche tallen steden
[5555]		Nader zielen salicheden
	¶	Des ghelijc eest als ende als
		Van hen die breken den hals
		Ofte in watre verdrincken
		Dat doet god wildijt bedincken
[5560]		Dat si hem dan sijn ten naesten
		Ende dan haelt hise metter haesten
		God maect meneghen armen rike
		Bleue hi arme hi verlore hemelrike
	¶	God maect meneghen riken mate
[5565]		Bleue hi rike hi vergate
		Gods in sire welden soe
		Hi worde hemelrijx onvroe
		Dus ontfarmt gode talre vren
		Der crancker menscheliker naturen
[5570]		Want hijs onse vader wi sijn sine kinder
		Hi gheuet al meerder ende minder
		Na dat sire wijshey^t dunct sijts ghewes
		Dat elken ter sielen best es
	¶	Die voert bringhen vise vasen
[5575]		Van auonturen gaen blasen
[f33r]
		Si en gheeft noch en leeft niet
		God es diet al versiet
		Wies glorie ende virtute
		Nemmermeer en gheet vte
xix Van drien principalen wetten
[5580]		IAn ic hebbe mi lange vermeten
		Dat ic gherne soude weten
		Dbesceet ende dbedieden
		Van menegher der lieden
		Als heydene sijn ende ioden
[5585]		Die wi honde heten ende roden
		Want mi dunct emmer dat si
		Also wel menschen sijn als wi
		Ende oec comen van adame
		Wanen comt hen die blame
[5590]		Dat si aen gode niet en ghelouen
		Diet al houdt onder ende bouen
		Ende diet ghemaect heeft al
		Ende alse hi wille ontmaken sal
	¶	Wouter heydene ende ioden met
[5595]		Elc gheloeft in sine wet
		Dat een gheweldech god leeft
		Die alle dinc ghemaect heeft
		In hemel ende in ertrike
		Maer haer ghelouen en es niet gelike
[5600]		Als ic v segghen sal hier naer
		Want si dolen harde swaer
		Maer mi wondert sonderlinghe
		Dat ghi in allen dinghen
		Also ruyt sijt ende so blent
[5605]		Mi dunct ghine wet niet een twint
		Vander nuwer wet noch vander ouder
		Ic hadde v voer vele vroeder gehouden
		Ende ghi wet min no mere
		Nochtan ghingdi ter scolen wilen ere
[5610]		Ende waert clerc in doude wet
		Wat mach v hebben meest ghelet
	¶	Jan teerlinghe ende oec amyen
		Dese stieten mi vter clergien
		Ende die ghesellen in die tauerne
[5615]		Dese maecten mi al te sceerne
		So dat ic luttel dogheden leerde
		Daer ic mi seluen met onteerde
		Dat mi leet es dat segghic v
		Daer om leerdic gherne nv
[5620]	¶	Lieue wouter achter rouwe
		En es el niet dan eers crouwe
		Salmen van leringhen bate ghewinnen
		Men moets inder joeght beghinnen
		Maer .iij. poente die ghi noemt
[5625]		Hebben meneghen starken sin verdoemt
		Ende gheverdt van groter eren
		Want so wie hen daer toe keren
		Dat sise oefenen in hare joeghden
		Sine comen meer te doeghden
[5630]		Beyde oude ende ionghe met
		Hebben si dicke ontset
		Ende daer bi radic elken dat hi
		Op sijn hoede daer ieghen si
xx Vander heydene wet
		NV willic v gheuen antwoerde
[5635]		Op dat ic v nv vraghen hoerde
		Alse van menegherande wet
		Daer hem tfolc toe heeft gheset
		Van wetten dat wetic wale
		Vindtmen iij. manieren principale
[5640]		Dierste wet die plach te sine
		Ende doudste dats de wet der heydine
		Die van adams tide stont alsict vernam
		Tote onsen vader abraham
		Ende daer tusschen waren voer waer
[5645]		Omtrent .xxxiij^C jaer
		Ende dese en hadden ander wet en ghene
		Dan dat elc andren int ghemene
		Doen soude vroech ende spade
		Also hi woude datmen hem dade
[5650]		Ende dese was goet sonder spel
		Hadden sise ghehouden wel
		Maer tfolc was so quaet ende so wilt
		Dats hem luttel aen gode hilt
		Dat hi hem eens toende wale
[5655]		Doen ertrike verdranc altemale
		Dit was dierste wet vanden drien
		Also ghi hier hebt ghesien
xxj Vander Joedscher wet
		DAnder wet alsict vernam
		Begonste op desen abraham
[5660]		Die hem yrst besniden dede
		Sijn kint ende sijn huussche mede
		Ende gheboet al sinen gheslechte
		Dat sijt voertane hilden van rechte
		Want hen gheboet onse here
[f33v]
[5665]		Dus hilden voertane mere
		Dbesniden die ioden al te samen
		Alle die van abraham quamen
		Sint ontfinghen si van gode
		Met moyses die .x. ghebode
[5670]		Ende moyses boeke hilden si
		Ende propheten oec daer bi
		Ende oec andre poente daer met
		Die hen oec waren gheset
		Die meest bedieden ende leren
[5675]		Die heylighe toe comst ons heren
		Ende die heylighe doet die hi leet
		Om dat adam inden appel beet
		Daer hi tghebot mede brac
		Dat god aen allen menschen wrac
[5680]		Dese wet dat verstaet
		Dochte den heydenen quaet
		So dat tusschen hen bedies
		Groet swaer orloghe wies
		Dese ioedsche wet des benic vroet
[5685]		Was nochtan harde goet
		Ende van onser wet fondament
		Want al datmer inne vent
		Es leren ende bedieden
		Der dinghen die na ghescieden
[5690]		Van ihesus cristus gheboert
		Ende van onsen gheloue voert
		Want die propheten ende die vadre
		Hadden gheroepen alle gadre
		Meer dan .iij. jaer te voren
[5695]		Dat cristus souden werden geboren
		Der menscheyt verloester
		Ende alder werelt troester
		Dit bediedt die ioedsche wet
		Nochtan waest al om niet geset
[5700]		Si warent selue diene verrieden doe
		Alsoet haer papen brachten toe
		Ende dese wet stont na abraham
		Drie dusent jaer alsict vernam
		In goeden state ende in eren
[5705]		Also noch die boeke leren
		Nu hebdi der wette twee
		Die onderlinghe sijn herde gheuee
xxij Vander kerstene wet
		NV beghint die kerstene wet vercoren
		Daer ihesus cristus om wert gheboren
[5710]		Van eenre reynre maget pure
		Daer hi alle die scrifture
		Mede uerwllen woude
		Die van hem scriuen doude
		Die na cristus sonder wanc
[5715]		Hadden harde groet verlanc
		Want si hadden wel vernomen
		Dat uten hemele soude comen
		Die verloesser der menschede
		Ende der hellen droefhede
[5720]		Dus quam cristus waerlike
		Alse mensche ghedaen in ertrike
		Om dat hi segghen woude tware
		Ende breken openbare
		Alle twiuelike saken
[5725]		Ende recht gheloue cont maken
		Ende ons van exemplen leren
		Hoe wi te gode souden keren
		Met volmaectheden dat na dien
		Des ghelijc en was nie gesien
[5730]		Niet om dat dat verstaet
		Om doude gheloue te makene quaet
		Maer om dat hi in allen saken
		Die oude wet woude volmaken
		Ende so uerwllen in sinen stonden
[5735]		Datmen gheen gebrec daer in en vonde
		Want die de dinc te rechte besiet
		So en was cristus leuen anders niet
		Dan exemple ende leringhe mede
		Tonser groter salichede
[5740]		Ende daer toe nochtan int leste
		So leerde hi ons dat beste
		Dat was dat doepsel dat verstaet
		Daer men ons mede af dwaet
		Die abolghe al tenen gader
[5745]		Die verdiende onse yrste vader
		Daer god hemelrike om sloet
		Tote dat hi verrees vander doet
		Want daer hi ane den cruce stont
		Ende sine side wert ghewont
[5750]		Liep daer ute metter spoet
		Beyde water ende bloet
		Vanden watre es ons bleuen
		Die vonte vinden wi bescreuen
		Die ons de erfsonden af dwaen
[5755]		Also ic v vore dede verstaen
		Dat bloet dan es ghene saghe
		Maect die priester alle daghe
		Met sinen woerden opten outare
		Ende sinen lichaem also ware
[f34r]
[5760]		Alse hi was ter seluer warf
		Doen hi aenden cruce starf
		Ende dien hi ons heeft aldus gelaten
		Tonser spisen tonser baten
		Hier na hi die helle brac
[5765]		Daer hi sine vriende wt trac
		Ende ontsloet hemelrijc saen
		Dat ghesloten hadde ghestaen
		Vijf dusent jaer ende mere
		Ende daer in leydde onse here
[5770]		Sine vriende alle gader
		Ende settese ter rechter hant sijns vader
		Ende sal ten ionxten daghe comen
		Alle menschen doemen
		Na hare werken die si dreuen
[5775]		Hier in dit arme leuen
		Aldus so nemen inde
		Alle wette alsict vinde
		In die wet die wi hanteren
		Daer die andre in termineren
[5780]		Die ioden ende die heydine
		Elc seget dat de wet sine
		Goet was ende es ende el en ghene
		Maer die kerstene houdt gemene
		Dat elc van desen was goet
[5785]		In dien tiden dat si stoet
		In haer macht ende in haer virtuut
		Maer de twee die sijn nv wt
		Ende algader worden blint
		Ende in onse wet gheint
[5790]		In volmaectheden des ghelouen
		Daer sonder men niet daer bouen
		Ter ewigher waerheyt comen en mach
		Dat god selue es diet al vermach
		Dats onse gheloue daert al aen staet
[5795]		Die anders gheloefde hi dade quaet
		Maer heydene no ioden sonder waen
		En sijn noch niet so vergaen
		Daer en sijn wortelen bleuen na
		Die heydene alsic versta
[5800]		Sijn noch mechtich ende houden stede
		Maer der ioden moghenthede
		Es vergaen so alte male
		Sine hebben lant here noch pale
		Sint cristus quam in ertrike
[5805]		Te hare destruxien swaerlike
		Om dat sine niet en wouden kinnen
		Die in hare scrifturen binnen
		Hem kinnen mochten ende sien
		Alsoet emmer moeste ghescien
[5810]		Nochtan heydene ende joden met
		Selen noch comen tonser wet
		Alst hem tijt dunct sijts ghewes
		Die alles dinghs mechtich es
	¶	Wouter dus sijn openbare
[5815]		Die ghelouen comen hare
		Ende wi sijn nv int leste
		Aldus houdict op mijn beste
xiii Wanen dienst liede ende eyghen liede quamen
		IAn na die dat wi al gader
		Van adame onsen yrsten vader
[5820]		Comen sijn ende waer bi
		Es deen so edel ende so vrij
		Ende dander onedel ende eyghen knecht
		Segt ghebiedt dit naturlijc recht
	¶	Wouter dedelste man diemen nv vindt
[5825]		Dats hi dien god meest mint
		Maer ic wille v nv berechten
		Vanden eyghenen knechten
		Ende vander edelheyt also voert
		Die der werelt toe behoert
[5830]	¶	Wouter nv merct ende besiet
		Wilen doe dat roemsche diet
		Die van greken ende van cartago
		Ende van anderen landen also
		Onderlinghe te vechtene plaghen
[5835]		Ja vele meer dan in onsen daghen
		Want dorloghen in ouden tiden
		En mochten te nieute niet gheliden
		Deen partye en was so gheuelt
		Datse meer thoeft op en helt
[5840]		Doen bleef des volx so vele doet
		Datmen maecte doer de noet
		Datmen elken vaen soude
		Die hem op gheuen woude
		So dat tfolc niet te nieute en ghinge
[5845]		Ende de ghene diemen dus vinghe
		Souden te eyghenen dienste staen
		Den ghenen diene hadde gheuaen
		Ende oec al dat van hem quame
		Aldus so quam die blame
[5850]		Vanden eyghendome yrst toe
		Ende alse een peert of een coe
		Mochte mense ter marct leyden
		Ende aldus so besceyden
[f34v]
		Dus die oude rechten
[5855]		Dat yrst begonsten dienstknechten
		Men vant hier voertijts wilen ere
		Der eyghenre knechte vele mere
		Maer sider dat die lande
		Quamen inder kerstene hande
[5860]		Hebbense gheoffert de heren
		Der heyligher kerken gode teeren
		Want cristus onser alre hoeft
		Daer tkersten volc aen gheloeft
		Heeft ons dat ghebot wt ghegeuen
[5865]		Dat wi alse ghebruedere selen leuen
		Ende elc anderen sal doen vroech ende spade
		Also hi woude datmen hem dade
		Ende die hem hier houdt voer minder
		Hi sal die meeste wesen ghinder
xxiiii Welc edelheyt ende onedelheyt es
[5870]		Ian nv biddic v dat ghi
		Vander edelheyt berecht mi
		In sie nieman edel op ertrike
		Hine si mechtich ende rike
		Hoe hebben si dedelheyt allene
[5875]		Ende dat mate volc en heeft en ghene
		Selke liede segghen also
		Si quame vander rijcheyt toe
	¶	Wouter rijcheyt no gheborte mede
		En maken ghene edelhede
[5880]		Dat abraham die goede man
		Ere ende voerdeel ghewan
		Dan dede rijcheyt no gheboert
		Maer onse here trackene voert
		Om sine doeght om sinen reynen sin
[5885]		Daer noyt dorperheyt en quam in
		So dat hi waert algader
		Van .xij. gheslechten vader
		Ende elc gheslechte hadde an
		Xij. dusent volcs nochtan
[5890]		En dede oec ghene rijchede
		Dat dauid quam tier hogher stede
		Want het verhieffene onsee[?] here
		Te sulken voerdele te sulker ere
		Dat hi der bester coninghe was ene
[5895]		Daer noyt sonne of mane op schene
		Ende dat karels voerdren scone
		Quamen toter vrancscher crone
		Ende dat hi selue moghentlike
		Quam toten keyserrike
[5900]		Ende al hadde in sine hant
		Sassen ende spaengen lant
		Dat en brachte toe ander rijchede
		Dan doeght ende vromechede
	¶	Godeuaert was oec een arm man
[5905]		Die de stat van jherusalem wan
		Ende coninc starf daer binnen
	¶	Henric oec wildijt bekinnen
		Die van lutselenborch was graue
		Hadde cleyne rente ende haue
[5910]		Nochtan onste hem god das
		Dat hi roemsch keyser was
		God woudene selue eren
		Om sine doeght ende meren
		Hier bi moghedi merken wale
[5915]		Dat dat es gheueynsde tale
		Dat eldelheyt van gode comen soude
		Die wilen ontspaerden doude
		Een arm man die wint sijn broet
		Om dat hi enen sac draget op sijn hoet
[5920]		En es hi tonnedelre niet een twint
		Op dat sijn herte doghet kint
		Ende sine sinne houdt clare
		Van alre dorperre mare
		Ende eens rijcs vrijs coninx sone
[5925]		Die quader seden es ghewone
		Ende van naturen onreyne ghemoet
		Es een dorper des sijt vroet
		Armheyt en can ontedelen nieman
		Ende rijcheyt en can edelen yeman
[5930]		Si moet al uter herten comen
		Die anders segghen si hen versoemen
	¶	Ay ian welc sijn die saken
		Die den man onedel maken
	¶	Wouter ghierecheyt ende vrechede
[5935]		Felheyt ende onghewarechede
		Dorper worde gherne leren
		Goede dinghen in arghe keren
		Doeght ende vromecheyt beniden
		Van yemans rampspoede verbliden
[5940]		Oneersam in wandelinghen
		Siet wouter dese dinghen
		Ontsetten den man van siere eren
		Ende houerde noch vele mere
		Want ouidius spreect aldus
[5945]		Inquinat egregyos
		Adiuncta superbia mores
		Dat also vele te segghene es
		Dat houerde benemen can
[f35r]
		Harde edele seden inden man
[5950]		Dese poente die si bescriuen Dese-bescriuen crossed out with red line
		Moeten edelheyt verdriuen
		Dese poenten daer si becliuen
		Ende wiese heeft int herte sijn
		Dats een recht dorpre fijn
[5955]		Wiene droech of wiene wan
		Ic rade v huedt v der van
	¶	Jan van poenten ende van seden
		Die behoren ter edelheden
		Hoerdic v gherne ghewaghen
[5960]	¶	Wouter een sot soude meer vragen
		Dan .xij. vroede berechten souden
		Die hem sijns speels volghen woude
		Alle die contrarie van desen
		Die ic vore hebbe ghelesen
[5965]		Die den mensche onedel maken
		Dat sijn die selue saken
		Die den mensche versieren
		Van edelen manieren
		Ende sonderlinghe ghebiedt edelhede
[5970]		Datmen alle hoefschede
		Van vrouwen ende van joncfrouwen spreke
		Alhadden si aen hen ghebreke
		Want darghe moeten in elke stat
		Der goeder hebben te bat
[5975]		So edelen tresoer sijn
		Die volmaecte vrouwen fijn
		Ende alles te voren om ene
		Die ihesum droech van nazarene
		So salmen ghemeynlijc vrouwen eren
[5980]		Hare ende haren sone teeren
		Ende god selue na mijn versinnen
		Mintse al die edelheyt minnen
		Want edelhey^t en heeft in hare
		Ghene dinc die es onclare
[5985]		Of daer sonde of blame aen leghet
		Te rechte es hi gheeert dies pleghet
		Menech waent sijt seker des
		Dat hi vanden edelen es
		Of dat hi vanden heren leuen leyden can
[5990]		Hi esser harde verre van
		En es nieman edel dan die pliet
		Deser poente die ghi hier siet
		Siet wouter na mijn verstaen
		Es edelheyt aldus ghedaen
xxv Hier onderspreken hen Jan ende wouter onder hen beyden
[5995]		IAn ic vruchte hets hoghe opten dach
		Dat ic v te langhe houden mach
		Het es wel hoghe priemtijt
		Ic vruchte ghi hier te langhe sijt
		Ghi hebt aen v werke yet te doene
[6000]	¶	Wouter toter hogher noene
		Willic mijns selfs nv vergheten
		Iu mach niet wel vroech eten
		Ic wille mi verwandelen gaen
		Nochtan so sal ons harde saen
[6005]		Dunct mi dat sonneschijn verhitten
		Jan so laet ons neder sitten
		Onder desen sconen bome
		Dat ons die sonne niet en become
		De locht es hier harde goet
[6010]		Want ic v noch vraghen moet
		Waert dats v niet en verdrote
	¶	Jaet wouter ene tote
		Mi en verdrites min no mere
		Want alsic enen andren lere
[6015]		So leric mi seluen mede
		Oec eest grote salichede
		Datmen den tijt onledech make
		Met goeder leere met goeder sprake
		Dat ons smenschen viant niet en vende
[6020]		Ledech hier in desen ellende
		Maer werkende in gods wijngaert
		Also ons die scrifture verclaert
		Nu sit neder ende vraeght dan
		Ic berechtu so ic best can
xxvj Van menegherande state des volx
[6025]		IAn tsfolx leuen es menegherande
		Al ouer al achter lande
		Ende leydt menech sens sine vite
		In harde menegherande abite
		Om te comene salechlike
[6030]		Ten eweghen lone van hemelrike
		Selc draeght grawe selc swert selc wit
		Selc es heremite ende en ontbit
		Nemmermeer spise die wel smaect
		Ende gaet verdroeght ende verspaect
[6035]		Ende selc set hem inden staet
		Dat hi vroet bidden gaet
		Ende wilt daer in verdienen lone
		Selc die predect langhe sermone
		Ende wilt daer mede den volke leren
[6040]		Hoe si hen te gode selen keren.
[f35v]
		Selc sijn canonke ende papen
		Selc gheneert hem met comenscapen
		Dat hem sere werdt te sueren
		Want si hem dicke auonturen
[6045]		Om te ghenerene haer lijf
		Ende haer kindere ende haer wijf
		Selc wint coren ende andre vrochte
		Selc pleeght andre ambachte
		Ende leghet in huwelijc ghebonden
[6050]		Ende sorghet in allen stonden
		Hoe hi hem sal gheneren
		Ende winnen dat hi sal verteren
		Jan welc van allen desen
		Dunct v dbeste leuen wesen
[6055]		Gode met te dienen ghewarechlike
		Ende om te comene te hemelrike
	¶	Wouter in alle desen die ghi noemt
		En blijft so vele volx niet verdoemt
		Alse der gheenre diet wille merken
[6060]		Die tgoet hanteren der heyligher kerken
		Die hem niet regeren no en houden
		Also si te rechte doen souden
		Si en sijn niet allene ghebonden
		Te biddene voer haers selfs sonden
[6065]		Maer voer hen die hebben ghegeuen
		Daelmoesene daer si bi leuen
		Si eten ende drincken vroech ende spade
		Tsfolx sonden ende hare mesdade
		Te haren verdriete ewelike
[6070]		Die hem niet en houden salichlike
xxvij Van groter doeght des priester- scaeps Ende des maghedoems
		SIet wouter in allen cleden
		Machmen goet leuen leden
		In bont in gruen in roet in blaeu
		Also wel als in wit of in graeu
[6075]		Die cappe en maect niet den monc
		Noch die mutse den canonc
		In wide caprune no in inghe mede
		En leghet ghene salichede
		Maer so wie in weerlijc abijt
[6080]		Willen leyden haren tijt
		Ende ontrecken haren lichame
		Van sonden ende van blame
		Verdienen loens vele mere
		Dan monke ofte clusenere
[6085]		Die vter werelt sijn ghetoghen
		Ende die sien noch horen en moghen
		Dinc en ghene diese wect
		Ten sonden of van gode trect
		Ende oec wt allen sorghen sijn ghespleten
[6090]		Daermen gods met mach vergheten
		Maer die scrifture prijst sonderlinge
		Van state van leuene .ij. dinghe
		Dierste es priesterscap dander magedoem
		Diese can draghen sonder roem
[6095]		Priesterscap prijst men om tgone
		Dat cristus die gods sone
		Dierste priester was bekent
		Die ye maecte sacrament
		Ende dat alle priesters voert
[6100]		Van hem houden die . vijf woert
		Ende om dat si maken volcomelike
		Den lichame gods van hemelrike
		Die hen gemaect heeft ende ontmaken sal
		Des nieman int ghetal
[6105]		Vanden inglen macht en heeft
	¶	Ende om dat die priester vergheeft
		Die sonden dit sijn .iij. saken waer bi
		Dat priesterscap gheprijst si
		Ende dese saken sijn groet ende scone
[6110]		Ende spruten wt cristum den gods sone
		Want voer cristum te ghenen stonden
		En mochte noyt mensche vergeuen sonden
		Noch gods lichame sacreren
		Wi moghen hem wel dancken der eren
[6115]	¶	Den maeghedoem prijst oec die scrifture
		Om dat ene maghet pure
		Gode droech sonder blame
		In haren edelen lichame
		Bouen der naturen aert
[6120]		Dat voer noch na ghesien en waert
		Want hadde edelre ye^tgheweest
		Dan maghedoem also men leet
		God bouen al te voren
		Hadder af willen sijn gheboren
[6125]		Ende want hi dan van hare quam
		Die ons deeweghe pine benam
		Ende verloeste die menschede
		Die helle brac dien hemel ontdede
		So moeten wi maghedoem prisen
[6130]		Ende oec in alre wisen
		Moeten wi die heylige maget eren
		Die moeder es ons liefs heren
		Ende die des oec heeft verdient
		Dat god es worden onse vrient
[f36r]
[6135]		Die meer was dan .vj1000. jaer
		Des menschen viant herde swaer
		So dat sine porte besloten stoet
		Beyde ieghen quaet ende ieghen goet
		Ende al noch alre daghe ghelike
[6140]		Versoent si ons herde vriendelike
		Voer haren sone ende beiaeght ons perdoen
		Also wi ieghen hem mesdoen
		Want si en laet nieman onverloest
		Die in hare set sinen troest
[6145]		Si es ons ghereet in alre tijt
		Des moet si sijn ghebenedijt
		Nu hebbic v die sake ghewijst
		Waer om maghedoem es gheprijst
		Ende oec priesterscap mede
[6150]		Naden staet der gheestelijchede
xxviij Vanden groten orbore die comt Vanden Coepman Ende vanden Ackerman
		ENde also twee dinghe
		Gheprijst sijn sonderlinghe
		In dat gheestelike leuen
		Also selen wi prijs gheuen
[6155]		Tween poenten verre te voren
		Die der werelt toe behoren
		Dat sijn dackerman ende de coepman
		Want sonder dese so en can
		Die werelt al niet ghestaen
[6160]		Want dat volc soude saen
		Van breken al bederuen
		Ende oec van hongher steruen
	¶	Die ackerman moet winnen al
		Daer dat volc bi leuen sal
[6165]		Ende breect met sire pinen
		Lant heyden ende woestinen
		Ende wint coren wijn ende vrochte
		Daer sonder niet en mochte
		Die werelt .ij. jaer gedueren
[6170]		Want alle creaturen
		Menschen beesten jonc ende out
		Nemen daer af haer onthout
		Oec voeden si op inden lande
		Quic ende beesten menegherande
[6175]		Scape verkene perde coye ende vee
		Hoendre ganse deen min dander mee
		Daer tsfolx lijftocht ane steet
		Ende daer ons af comt god weet
		Dat goede suuel dat wi verteren
[6180]		Dies nieman en mach ontberen
		Boter kase ende eyere mede
		Proeft en es dit niet waerhede
		Dese bate ende dit voerdeel
		Comt vanden lantman gheheel
[6185]		Selue ontbijt hijs cume nochtan
		Een goet morseel die lantman
		Dbeste verteren al die vremde
		Si draghens cume een goet hemde
		Nochtan pijnt hire om euen vaste
[6190]		Nacht no dach en heeft hi raste
		Nu siet ende merct dan wel
		Of dat lant winnen es spel
		Diet al wint voedt ende bout
		Daer hem tfolc mede onthoudt
[6195]		Nu hebdi verstaen dbedieden
		Wat ons leghet aen dackerliede
	¶	Nu hoert den groten orbore dan
		Die ons leghet aenden coepman
		Die dat goet coept ende vercoept
[6200]		Ende alle die werelt dore loept
		Hem en es zee te diepe no te lanc
		Noch lant te hoghe no te stranc
		Tote inden .iiij. werelt hoeken
		Hi en willet varen besoeken
[6205]		Ende coept dies hi vindt daer
		Ende vueret verre el waer
		Daer mens niet vinden en mochte
		Waert dat hijs daer niet en brochte
		Dies menech soude hebben noet
[6210]		Ende van breken bliuen doet
		Waer hi verneemt enech lant
		Daer coren diere es ofte ghewant
		Goet van ghewichte of ander goet
		Derwert vaert hi metter spoet
[6215]		Ende soccoerst dat lant haestelike
		Vander goede dies hadde breke
		Hi halet goet daer ment niet en vindt
		Aldus deylt hi ghelike
		Dat goet in ertrike
[6220]		Van lande te lande weder ende voert
		Oest ende west suut ende noert
		Ende auontuert om dit bedrijf
		Beyde ziele ende lijf
		Ende ghedoghet menech coude
[6225]		Ende oec hitte menechfoude
		Ende inder zee meneghen vaer
[f36v]
		Ende sulc stont blijft hi daer
		Alte male metten goede
		Ende alse hijs minst es op sijn hoede
[6230]		Comen rouers of quade lantsheren
		Diene altemale onteren
		Ende nemen hem al dat hi heeft
		Dan mach hem rouwen dat hi leeft
		Nochtan en laet hijs daer om niet
[6235]		Al es hem dit ongheual gesciet
		Hine wilt weder henen sonder verdrach
		Gheschie dats gheschien mach
		Maer dats te claghene alles bouen
		Dat lantsheren laten rouen
[6240]		Den coepman in enegher tijt
		Die doer haer lant lijdt
		Want si daer om sijn lantsheren
		Dat si foertsen selen weren
		Ende elken tsine doen gheuen
[6245]		Alsic v voere hebbe bescreuen
		Daer om was een goet man
		Die edele hertoghe Jan
		Die yrst so hiet in brabant
		Hine hadde nye so groten viant
[6250]		Sine liede en mochten sonder hoede
		Ende sonder vreese met haren goede
		In sinen lande riden ende gaen
		Tort yeman die hem hadde mesdaen
		Daer om onste hem god der eren
[6255]		Dat hi was een here der heren
		Ende sine viande dwanc ouer al
		So dat sijn name bliuen sal
		Emmermeer in ertrike
		God gheue hem sijn hemelrike
[6260]	¶	Nu hebdi verstaen die nuthede
		Van ackerman ende van coepman mede
		Welcs leuen men mochte ontberen niet
		Daer bi merct ende besiet
		En es cardinael bisscop no monc
[6265]		Lantshere ridder noch canonc
		Ertrike en souder ontberen bat
		Dan diere .ij. gheloeft mi dat
		Dit es waer dat ic v scriue
		Want dat ertrijke blijft te liue
[6270]		Dats naest gode bi desen tween
		In weet beter en gheen
		Te ghemeynen orbore alle der liede
		Hier mede latic dit bediede
xxix Vanden leuene daer men mede comen mach ter zalich heden
		IAn wat leuen salmen leyden
[6275]		Mede te comene ter salicheyden
		Ende ten hoghen lone van hemelrike
		Wouter harde lichtelike
		Mach die mensche verdienen des
		Dat hemelrike sijn es
[6280]		Die de gratie heeft te gode
		Men houde de .x. ghebode
		Ende men leue van weken te weken
		Also men tsondaeghs hoert spreken
		Den prochiepape ende ghebieden
[6285]		Inder kerken den lieden
		Ende dat elc spade ende vroe
		Sinen euenkersten doe
		Also hi woude datmen hem dade
		Hier met vindt hi ghenade
[6290]		Voer ons heren aenschijn
	¶	Helpe ian hoe mochte dit sijn
		Minderbrueder ende iacopine
		Die meesters sijn in diuine
		Si schinen dat si weten al gader
[6295]		Die verholenthey^t des vader
		Ende maken ons den wech so swaer
		Dat cume yeman mach comen daer
		So meneghen grindel starc ter core
		Scieten si voer die dore
[6300]	¶	Wouter ic spreke als iacob sprac
		Ic woude de ghene die so strac
		Den wech maken ende so inghe
		Dat si poertiers sonderlinghe
		Ter hellen worden ghesat
[6305]		Si souden so nauwe houden tgat
		Daer en soude nieman comen in
		Dat mach elc merken in sinen sin
		Na dien dat si hemelrike
		Sluten also starkelike
[6310]	¶	Wouter dats mij gheleue claer
		En es gheen sondare also swaer
		Hem en rouwen dicke sijn sonden
		Ende oec in meneghen stonden
		Doet hi sonde met groter vreesen
[6315]		Want dat mochte qualike wesen
		Daer naturlike verstannesse es binnen
		En doet hem dicke haer sonden kinnen
		Ende oec en es nieman also quaet
		Hi en doet selcstont weldaet
[f37r]
[6320]		Of hi en heuet eneghe doghet an
		Waer bi dat hem god an
		Sijnre gratien vele te bat
		Ende houdt hem emmer te staden dat
	¶	Mijn gheloue es dat onse here
[6325]		Den mensche mint also sere
		Dat hi ocsuyn suect nacht ende dach
		Hoe dat hine behouden mach
		Ende elken mensche es hi traghe of haest
		Haelt hi als hi hem es naest
[6330]	¶	Oec seghet een wijs man aldus
		Diemen heet cesarius
		Kennen wi onse sonden ende weten
		So heefter god al vergheten
		Aldus so suect onse here
[6335]		Altoes ocsuyn ende kere
		Hoe hi den sondare mach behouden
		Ende leghet in so menegher vouden
		Datmen ghesegghen niet en mochte
		Want hi ons harde diere cochte
[6340]		Met sijns selfs heylighe doet
		Sine ontfermhertichey^t es so groet
		Datse nieman ghegronden en can
		Maer daer op en soude nieman
		Dencken diere op dade te mere
[6345]		Hi bleue verloren emmermere
	¶	Vaste gheloue ende hope goet
		Selen wi draghen in onsen moet
		Ende gode betruwen bouen al
		Dat hi ons ontfermen sal
[6350]		Ende alse wi hebben mesdaen
		Selen wijs rouwe te hant ontfaen
		Ende sal ons van herten wesen leet
		Ende selen te beteren sijn ghereet
		Met ons prochiaens rade
[6355]		So vinden wi emmer genade
		Voer die heylighe oghen ons heren
		Lieue kindere wat mach ic v leren
		God kent wel ende es ghewes
		Dat menschelike nature cranc es
[6360]		Ende van naturen gherne sneeft
		Ende als men dan berouwe heeft
		So vergheuet god ter vaert
		Ghelijc ic v vore hebbe verclaert
		Wi en moghen alle niet sijn
[6365]		Volmaect alse die inglen fijn
		Oft sinte peter oft sinte jan
		Ic rade wel elken man
		Dat hi hem huede van sonden
		Ende dat hi peynse tallen stonden
[6370]		Dat die doet naect ende naect
		Weder men slaept ofte waect
		Ende een vre niet stille en steet
		Die tijt gheet vaste ende gheet
		Tote eens leuens eynde
[6375]		Ende so scheedt hi van desen elleynde
		Met bitterheyden harde groet
		Wat bitterheyden es hier voer de doet
		Hi en werdt ghehoert no ghesien
		Ende haer en mach nieman ontflien
[6380]		Alle blijscap ende ghenuechlijchede
		Rijcheyt ere ende voerdeel mede
		Diemen te deser werelt mint
		Werdt in deser bitterhey^t gheint
		Ende wi en weten stat vre no dach
[6385]		Waer ons dat gheuallen mach
		Weder int water of opter heyden
		God late ons goets tijts verbeyden
		Hi es vroet die hem also beleydt
		Dat hi des tijts coenlike verbeydt
[6390]	¶	Jan god die moets lonen v
		Dat ghi mi hebt vertroest nv
		Want ic hielt ouer waerhede
		Dat die hondertste van kerstenhede
		Daer niet comen en ware
[6395]		So dat ic was in groten vare
		Ende in wanhopen te menegher vren
		Want dese lereers der scrifturen
		Sluten so vaste die dore
		Met so meneghen slotel daer vore
[6400]		Dat schijnt dat nieman werdech en waer
		Met sijnre verdienten te comene daer
	¶	Wouter dat es emmer waer
		Onse verdiente en mochte ons daer
		Niet bringhen hoe groet si si
[6405]		Maer onse here gheloues mi
		Mids sijnre groter goedertierenhey^t
		Heeft dat hoghe rike bereyt
		Ter menschen behoef. daer met allen
		Die inglen wt sijn gheuallen
[6410]		Die scone ende die uerweende chore
		Daer sijn de menschen af recht ore
		Wi en hebben hier erue no stede
		Maer onse vaderlike erfelijchede
		Daer men regneert emmermere
[6415]		Es hier bouen met onsen here
		Ende metten heylighen inglen fijn
		Daer wi allen toe ghenoedt sijn
[f37v]
		Daer noch tijt en lijdt noch jaer
		Salech sijn si die comen daer
xxx Vanden .x. gheboden
[6420]		IAn ic hoerde wel dat ghi
		Van .x. gheboden seydt mi
		Welc sijn die .x. ghebode
		Dat leert mi ic bids v om gode
	¶	Wouter hoe hebdi v beset
[6425]		Dat ghi die .x. ghebode niet en wet
		Ende ghi so vele aesaghen
		Vertrecken cont ende ghewaghen
		Hets wonder dat v yet verholen es
		Ghi cont so wel vraghen dies ende des
[6430]		Ghi slacht hem die tallen stonden
		Alle dinc willen ondergronden
		Ende al vernemen op ende neder
		Dat ghesciet voert ende weder
		Nochtan en leren si nemmermere
[6435]		Daer ane leghet doghet ofte ere
		Maer bliuen ghetelt metten knechten
		Nochtan willen sijt al berechten
		Ende lachteren ende blameren
		Eest van knapen eest van heren
[6440]		Maer sine connen hem seluen niet
		Wel berechten wat haers gesciet
	¶	Wouter de .x. ghebode willic v
		Met corten worden ouer lopen nv
		Elc mensche die sal
[6445]	¶	Gode minnen bouen al
		Ende sinen euenkersten dies benic vroet
		Ghelijc dat hi hem seluen doet
	¶	Ende gods name in gheenre stont
		Te vergheefs nemen inden mont
[6450]	¶	Vieren die heylighe dage ons heren
	¶	Vader ende moeder altoes eren
	¶	Anderre wiue onderwenden niet
	¶	Ende oec niet stelen wats gesciet
	¶	Nieman doden noch verslaen
[6455]	¶	Gheen valsche orconde doen verstaen
	¶	Anders mans wijf begheren twint
	¶	Noch anders goet also men vint
		In deewangelie soe sijn dese
		Tiene ghebode die ic v lese
xxxj Vanden .vij. hoeft sonden
[6460]		Nv willic v te hant vermonden
		Alhier die .vij. hoeft sonden
		Houerde oncuushey^t nidecheyt .
		Vrecheyt . manslacht . Gramscap gul-secheytfor space reasons 'secheyt' is written at the end of the previous line
		Vte desen zeuenen allene
[6465]		Spruten alle hartheden ghemene
		Maer houerde ende ghierechey^t sijn
		Van hen allen dquaetste fenijn
		Want alle quaethey^t daer wt springt
		Ende es met nidecheden gheminght
[6470]		Ende die de twee heeft inden sen
		Draghet den derden ouer hem
		Ende hi die den nijt draeght
		Hi werdt daer selue af gheknaeght
		Men derf hem niet meer vloeke gheuen
[6475]		Dan datmen hem bidt om lanc leuen
		Want so die nideghe langher leeft
		So hi meer sijns onwillen heeft
		Aldus so en werdt sijn torment
		Niegherinc nemmermeer gheent
[6480]		Voer sine doet noch daer naer
		Dat ic v segghe dat es waer
		Ende des es hi wel weert
		Om dat hem in sijn herte deert
		Dat enen andren goet gesciet
[6485]		Dat hem en cost no en scaedt niet
		Noch noyt hem gheen arch en dede
		In sie gheen meerre onsalichede
		Ende dese nijt es bina
		Al ghemeyne alsic versta
[6490]		In alle dese werelt wijt
		Ende heeft gheweest in aldertijt
		Vanden yrsten beghinne
		Alsic v voer gaf te kinne
		Ende dat es swaer elken man
[6495]		Dat nieman gheweten en can
		Wie hem nijt draget ofte en doet
		Alse hi es in voerspoet
		Hoe vrient datmen hem schijnt
		Want dats om niet ghepijnt
[6500]		Wie in voerspoede of in ghelucke steet
		Hi heeft niders meer dan hi weet
		Die sijn vriende schinen nochtan
		Daer om seget een wijs man
		Hoedt v meer ieghen vrients nijt
[6505]		Dan voer viants laghe talre tijt
xxxij Vander wiue selsenheyt Ende dat si sijn onder den man .
[f38r]
		Ic hebbe menech woert
		Vander wiue selsenhey^t ghehoert
		Ic bidde v op dats v niet en verdriet
		Dat ghi mi daer af wilt segghen yet
[6510]		Want vele meesters scriuen seden
		Van hare groter selsenheden
	¶	Wouter daer af willic v dan
		Segghen een luttel so ic best can
		Dwijf es van naturen loes
[6515]		Vrecke ende ghierech altoes
		Onvreedsam ende onghestadech
		Wrakelech ende onghenadech
		Ouer den ghenen dien si haet
		Haer houerde es onghemaet
[6520]		Ende die can si qualike so besluten
		Men wertere gheware van buten
		Ende meneghen wiue dunct des
		Dat hare ghelike niet en es
		Ende wilt gheeert sijn vroech ende spade
[6525]		Ende als men haer des niet en dade
		Dat soude haer duncken grote smade
		Van sinne sijn si onghestade
		Ende haer lachen ende haer gheween
		Dat leghet beyde bi een
[6530]		Kijnsch sijn si ende ongheleert
		Ende met haren worden saen ghekeert
		Ende saen ghelouen si datmen hen seyt
		Daer om es den wiuen ontseyt
		Te comene tot vroeden rade
[6535]		Beyde in houen ende in stade
		Hare ghetughe en heeft macht en ghene
		Ende si en mach oec niet allene
		Nieman vermomboren also die wet
		Ende dlant recht heeft gheset
[6540]		Ende prelatye oec mede
		Om hare onghewarechede
		Ridderscap ende priesterscap met
		Dese sijn hen beyde ontset
		Gherne vernemen si vele
[6545]		Eest in ernste of in spele
		Weder het si quaet of goet
		Ende onlanghe des sijt vroet
		Helen sijt si en segghent voert
		Al waert een diefte of een moert
[6550]		Daer om en sal hem nieman beuelen
		Dinghen diemen wille helen
		Want daer af groet verdriet
		Menech weruen es gheschiet
		Om datmen wiuen gaf te verstane
[6555]		Heymelijcheyt daer macht lach ane
	¶	Dwijf begheert oec sonderlinghe
		Scoenheyt bouen alle dinghe
		Ende daer toe grote sierhede
		Beyde om thoeft ende om die lede
[6560]		Ende daer op verheft si haer sere
		Ende wilt beter sijn vele mere
		Als si die sierheyt heeft an
		Dan doe si thuus sat ende span
	¶	Dat wijf bouen al scoenhey^t begheert
[6565]		Dat moghedi merken want si smeert
		Haer aenschijn ende hare ghedane
		Anders dan god maecte daer ane
		Ende maken hoerne twee
		Ghelijc enen stommen vee
[6570]		Ende enen sleyp na haren ganc
		Oft waer een steert ij. ellen lanc
		Dits wonder bouen alle saken
		Dat aenschijn aldus maken
		Beestelike vorme aen haren lichame
[6575]		Menscheliker naturen te blame
	¶	Dwijf heeft oec te meneghen stonden
		Harde scalke rade vonden
		Maer sine weet niet wel al
		Hoe dat sine veruolghen sal
[6580]		Want si en blijft niet in enen gedachte
		Tfierendeel van eenre nachte
		Ende sonderlinghe es si blide dan
		Als si bedrieghen mach den man
		Ende hoe si hogher es in state ghekeert
[6585]		Soe si meer daer in glorieert
		Ende daer na set si sere hare
		Alsoet wel schijnt hier ende dare
		Want die wijste die ye hadden leuen
		Daden si swaerlike sneuen
[6590]		In scennessen ende in swaren sonden
		Alsi noch doen in onsen stonden
		Maer dats iammer sonder verdrach
		Dat enech bose wijf mach
		Eneghen goeden man also verleyden
[6595]		Vte sire beschedenheyden
		Dat hi lijf ziele ere ende goet
		Om haren wille verliesen moet
xxxiij Noch vanden wiuen
		Alle die meesters te waren
		Die vore onsen tiden waren
[6600]		Die scrifturen in boeken legghen
[f38v]
		Si scriuen alle ende segghen
		Vander wiue onghestadechede
		Ende van hare onghetruwechey^t mede
		Ende oec seget een meester van hen dat
[6605]		Si es allene reyne die nye en had lat
	¶	Menech man oec dat verstaet
		Spreect van eens anders wiue quaet
		Die swighen sonde ende en spreken niet
		Wiste hi wat hi thuys liet
[6610]		Want menech man wilt seker sijn
		Dat sijn wijf es reyne ende fijn
		Die luttel weet vander mare
		Die heymelike loept van hare
		Daer om en sal nemmermere
[6615]		Man sijn wijf prisen te sere
		Want men harde nauwe heelt
		Sulke spele die men speelt
		Dat es wel een gheluckech man
		Die een wijf wel dwinghen can
[6620]		Dat si vreedsam vroet si ende reyne
		Van honderden esser cume eyne
		Die dese .iij. poenten heeft wel
		Het dunct meneghen man spel
		Een wijf te nemene metter wet
[6625]		Hi es meer in dauonture gheset
		Dan die ouer zee vaert striden
		Dien arbeyt mach hi gheliden
		Ende mach daer ere hebben ane
		Maer valt sijn wijf ongane
[6630]		So valt hi in vernoye groet
		Tote datse sceedt de doet
		Wilt hise oec net allen laten
		So willene die papen uerwaten
		Ende segghen sijn ziele es verloren
[6635]		Neemt hise weder so heeft hi toren
		Ende verheft sijn siele ende sijn lijf
		Ende blijft daer toe een keytijf
		Al sijn leuen hoe dat gaet
		Ende en weet sijns ghenen raet
[6640]	¶	Maer ic segghe dat sekerlike
		Wie dat es in huwelike
		Ende verduldechlike goet ende quaet
		Nemt dat hem ouer gaet
		Dat hi loens beiaget mere
[6645]		Dan een monc of een clusenere
		Want des nachts so sijn si
		Doch van castimente vrij
		Maer die man werdt ghecastijt
		Nacht ende dach in alre tijt
[6650]		Sine penitentie duert vaste
		Nacht ende dach sonder raste
	¶	Nochtan soude dwijf altoes staen
		Tote smans dienste sonder waen
		Ende hem onderdanech sijn met trouwen
[6655]		Dat es trecht van goeden vrouwen
		Ende met haren liue sijn ghereet
		Alse men tijt ende stede weet
		Dan es hare gheens onnere
		Want hijs hare voeght ende hare here
[6660]		Ende daer bi so moet die man
		Altoes vore wesen dan
		Als men dat werke werken sal
		Daer bi steet die werelt al
		Dat behoert ten huwelike
[6665]		Dien god maecte van hemelrike
		Daermen die werelt meerret mede
		Nader menscheliker naturen sede
		Ende wie so dat anders dade
		Wrachte ieghen der naturen rade
[6670]		Dies hem god belghet sonder wanc
		Want hire .ij stede om verdranc
	¶	Dat die vrouwe tsmans dienstwijf es
		Moghedi daer ane oec sijn ghewes
		Dat si draghende blijft dat kint
[6675]		Dat de man selue wint
		Ende beydt haers tijts met vresen groet
		In auonturen vander doet
		Ende alst ter werelt heeft sijn leuen
		Moet si hem sijn voetsel gheuen
[6680]		Ende blijft in hare hoeden mede
		Met sorghen ende met arbede
		Tote dat hem ghehelpen can
		Alles des so es die man
		Van rechte quite ende ontladen
[6685]		Ende dat wijf si moet draghen
		Die sorghe ende den last allene
		Vanden kinde groet ende clene
	¶	Die man hi es sekerlike
		Here ende voeght van ertrike
[6690]		Ende heeft al in sijn bedwanc
		Deser werelt ommeganc
		Ende datter in es quaet ende goet
		Es al onder des mans voet
		Ende alle creaturen vlien
[6695]		Den man want sine alle ontsien
		Van sinen aensichte hem uerveren
		Wolue leewe serpente beren
		God heeft den man ghegheuen
[f39r]
		Grote gratie in dit leuen
[6700]		Wijsheyt coenhey^t ende starchede
		Daer si die werelt houden mede
		Dese .iij. te samen en heeft
		Ghene creature die leeft
		Dan die man sijt seker des
[6705]		Die allene voeght der werelt es
		Ende edel bouen alle dinghen
		Die ter werelt ye lijf ontfinghen
		Dat toende god harde wale
		Doen hi in marien zale
[6710]		Mans vorme nam an
		Daer hi den viant mede uerwan
xxxiiij Een exempel vanden wiuen
		WOuter ic hebbe segghen horen
		Dat een coninc hier te voren
		Maercolue ontboet dat hi quame
[6715]		Te sinen houe ende met hem name
		Sinen vrient ende sinen viant
		Ende hi met hem die brachte te hant
		Maercolf nam tier seluer stont
		Sijn wijf ende sinen hont
[6720]		Ende ghinc ties coninx houe waert
		Te sinen wiue sprac hi op die vaert
		Hertelike lieue vriendinne
		Ghi wet wel dat ic v minne
		Bouen al dat ye lijf ontfinc
[6725]		Ic moetu een heymelike dinc
		Segghen die mi es ghesciet
		Maer ghine moghes verseggen niet
		Om ghene sake om ghene noet
		Want wist die coninc ic waer doet
[6730]		Dwijf zwoer bi groten eeden
		Dat si haer lieuer bleue ghesceden
		Wt hemelrike teweghen daghen
		Dan sijs een woert soude gewagen
		Lieue minne sprac hi ic segt v dan
[6735]		Ic vermoerde enen man
		In dese weke op ene stont
		Daer ic aen wan .CCC. pont
		Ende ic barchene met haesten doe
		Onder onse bedde int bedstroe
[6740]		Aldus hebben wi tgoede ghelt
		Nu siet dat ghi ons niet en melt
		Aen mijn lijf no aen mijn ere
		Maercolf mi uerwondert zere
		Dat ghi so luttel betrout mi
[6745]		Ic storue mi lieuer dan ghi
		Dat wetti selue harde wale
		Hier mede lieten si die tale
		Ende quamen in sconinx hof mettien
		Ende alsene die coninc heeft versien
[6750]		Hiet hine willecome saen
		Ende vraghede hem of hi hadde gedaen
		Also als hi hem beual
		Here sprac hi ia ic al
		Hier es mijn vrient ende mijn viant mede
[6755]		Hier af moetic die waerhede
		Weten sprac die coninc
		Here sprac marcolf dese dinc
		Willic v tonen nv ter stat
		Ende gaf sinen wiue enen plat
[6760]		In haer aenschijn also wel
		Dat si bina ter erden vel
		Doen riep si lude ay mi ay mi
		Dese mordenare hoe slaet hi mi
		Here coninc sprac si sekerleke
[6765]		Hi vermoerde in dese weke
		Enen man om sijn ghelt
		Dien ghi noch vinden selt
		Thuys onder sijn bedstroe
		Hi lies mi seker selue also
[6770]		Die galgaert heeft verdient dat
		Ghine settet op een rat
		Hi heues langhe verdient wale
		Doen die coninc hoerde dese tale
		Loech hi ende sweech nochtan
[6775]		Ende marcolf die wise man
		Riep sinen hont daer hi stoet
		Ende sloech hem af enen voet
		Doen riep hine weder saen
		Ende hi quam te hem ghegaen
[6780]		Oetmoedeliker vele mere
		Dan hi gheploghen hadde ere
	¶	Here coninc sprac marcolf mettien
		Nu hebdi ghehoert ende ghesien
		Minen vrient ende minen viant
[6785]		Nu mercti wel al te hant
		Dat mijn viant es mijn wijf
		Die mi woude doen nemen tlijf
		Om enen slach dien ic haer gaf
		Ende minen hont sloeghic af
[6790]		Van sinen liue een let
		Nochtan es hi mijn vrient bet
		Dan hi ye was te voren
		Also ghi sien moghet ende horen
[f39v]
	¶	Die coninc seyde marcolf ghi
[6795]		Hebbet wel betoent mi
		Metten werken al bloet
		Die dinghen daer ic v om ontboet
		Ic sie wel dat nieman en sal
		Sine heymelijchey^t daer macht aen leyt
[6800]		Dit houdic wel ouer waerheyt
		Dus toende marcolf den coninc daer
		Dat sijn wijf sijn viant waer
xxxv Noch meer vander manne viande
		NOch heeft die man der viande mere
		Daer hi nochtan harde zere
[6805]		Siele ende lijf om auontuert
		Ende dat sijn leun dicke besuert
		Dat sijn sine kindere wildijt verstaen
		Want van dies maels dat si verstennesse haen
		So ontrecken si hem dat sine
[6810]		Ende doen hem meneghe pine
		Toren ende scade alsict beuroede
		Es die man rike van goede
		Ende en gheeft hi hem niet ghenoech
		Dat si willen na haer gheuoech
[6815]		So begheren si sine doet
		Met verlanghen harde groet
		Ende peynsen dicke in haren moet
		Hoe langhe sal ons dit goet
		Vore draghen dese oude
[6820]		Dat onse goet wesen soude
		Al ongheluc moets ons verlaten
		Het schijnt dat si nieman en haten
		Also sere als diese heeft ghewonnen
		Want si hem sijns leuens veronnen
[6825]		Ghestaedt oec dauonture des
		Dat die vaderarm es
		Ende hem seluen niet gheneren en can
		So en es onder der sonnen man
		Dies si hem scamen mere
[6830]		Ende het dunct hem grote onnere
		Dat si hebben alsulken vader
		Si souden sijns alle tenengader
		Loechenen consten a[?]
		Merct of dit waer si
[6835]		Aldus dunct mi sekerlike
		Es die man arm of rike
		Hi es met sinen kinderen onwert
		Want die yemans doet begheert
		Dats sijn viant hoe dat veert
[6840]		Daer om es hi hanghens weert
		Die siele ende lijf auontuert al
		Om goet daer hi mede sal
		Kijndere of maghe maken rike
		Soe vele bestaedt mens qualike
[6845]		Ende so luttel heues die siele te bat
		Elc prueue bi hem seluen dat
xxxvj Vanden goeden wiuen
		IAn mi wondert sekerlike
		Dat ghi aldus fellike
		Spreect toten vrouwen weert
[6850]		Het schijnt ghi hebtse onwert
		Men seyt ghemeynlike nochtan
		Dat van rechte elc man
		Vrouwen prisen ende eren sal
		Waer hi comt al ouer al
[6855]	¶	Wouter wat ic v lere
		Ghi blijft altoes menen kere
		Enen dul ende euen blent
		Ghine verstaet noch en leert twent
		Suldi yet verstaen of in halen
[6860]		Dat moetmen v tallen malen
		Knuwen also men pleghet
		Den kinde dat in die wieghe leget
		Woudi die waerhey^t verstaen in trouwen
		So en seydic v niet van vrouwen
[6865]		Maer van wiuen sijts ghewes
		Ende wet dat groet ondersceet es
		Tusschen den vrouwen ende den wiuen
		Alsic v hier na sal bescriuen
		Op dat ghijt wel verstaen wilt
[6870]		Maer v sin heeft so harden scilt
		Dattene cume enech man
		Met worden yet doerhouwen can
		Nochtan wildi altoes callen
		Ende beuroedt sijn van allen
[6875]		Ende om dat ghi sijt so ruyt
		Sal ic v segghen ouer luyt
		Die dinc ende bat verclaren
		Dan si vore verclaert waren
	¶	Wouter en verstaet niet dat
[6880]		Men hebbe in menegher stat
		Goede vrouwen oec vonden
		Ende doet noch te desen stonden
		Maer mijn meyninghe es groot ende cleyne
		Op die broescheyt die god ghemeyne
[f40r]
[6885]		Gaf der wijffeliker naturen
		Bouen allen creaturen
		Want ghemeyne nature der wijflijchey^t
		Es al gheneyght ter broescheyt
		Maer diere minst toe es gheset
[6890]		Hi mach hem hoeden te bet
		Ende die hem also wel beuroeden
		Dat si met voersienegher hoeden
		Haer ingheborne nature verdriuen
		Ende in vremde nature becliuen
[6895]		Daer si mede staende bliuen
		In eren ende in reynen liue
		Si sijn wel weert dat mense crone
		Ende lone metten hoechsten lone
		Ende hem en moghen alle die leuen
[6900]		Niet te vollen prijs ghegheuen
		Want si hebben met crancker macht
		Ghedaen vele meerre cracht
		Dan ofte een man allene
		Verwonne een borch ghemaect van stene
[6905]		Alse salomon seghet die wise
		Oec seghet een ander meester van prise
		Dat de vfeninghe der saken
		Een ander nature can maken
		Ende diere vrouwen vindtmen vele
[6910]		Die in erenste no in spele
		Niet en daden dat hem mestoede
		Want haer voersieneghe hoede
		Heeftse in sulker doeght gheset
		Datse alle archeyt in hare belet
[6915]		Ende der goeder vrouwen leuen
		Dat es also sere verheuen
		Datment cume can ghesegghen
		Ofte in scrifturen ghelegghen
		Si es sierheyt ende ornament
[6920]		Haers mans waer mense vent
		Ende sijn tresoer ende sijn scat
		Ende waer si es in elke stat
		Es si van sire eren een hoede
		Van sinen liue van sinen goede
[6925]		Draghet si trouwe harde groet
		Ende es ghetrouwe toter doet
		De goede vrouwe es dicke vroet
		Haer raet die es gherne goet
		Ende es altoes eersam mede
[6930]		Gherne so houdt si in vreden
		Haren man waer si can
		Ende alse te vernoye es haer man
		Troest sine met soeten worden soe
		Dat hi blide werdt ende vroe
[6935]		Ende hi verliest sorghe ende pine
		Si es recht een medicine
		Haers mans van allen quaden saken
		Diene droeue mochten maken
		Verdient hi oec bi sire scoude
[6940]		Dat menne daer om scelden soude
		Dat seghet si hem so suetelike
		Dat hijs hem al heymelike
		Te bat huedt altoes voert an
		Op dat hi doghet heuet an
[6945]	¶	Goede vrouwen men niet en soude
		Gheliken siluere no goude
		Noch purperen pelnen no saffieren
		Noch ghenen ghesteynte so diere
		Noch alden goeden ghemeynlike
[6950]		Diemen vindt in ertrike
		So edel ende so vol trouwen
		Sijn die gherechte vrouwen
		Sijn si rike sijn si mate
		Maer dat dunct mi grote onmate
[6955]		Dat die quade wiue vol blamen
		Hebben moeten vrouwen namen
		Al waren si coninghinnen
		Men soudere niet tellen binnen
	¶	Hets waer alle vrouwen sijn wiue
[6960]		Na die vorme van haren liue
		Maer alle wiue en sijn vrouwen niet
		Na die seden diemen aen hen siet
		Someghe liede berechten
		Ende blameren mijn dichten
[6965]		Daer ic segghe ofte scriue
		Vander broesheyt der wiue
		Ende wanen dat ic allene
		Die goede metten quaden mene
		In peynses nye cleyn no groet
[6970]		Mine meyninghe es al bloet
		Op die ghemeyne broeschede
		Der naturen der wijffelijchede
		Dies en selen die goede niet mecken
		Noch aen haren lachter trecken
[6975]		Die goede vrouwen sijn vol eren
		Ende die hen anders keren
		Hebben blame spade ende vroech
		Ende diere es meer dan ghenoech
		Ende die hier ieghen steken
[6980]		Ic segghe v dat si weder spreken
		Die goede oude vroede
		Die al wisten tquade ende tgoede
[f40v]
		Beyde socrates en plato
		Demonstanes ende catho
[6985]		Salomon ende ouidius
		Seneca ende oratius
		Ende oec menech ander die ic nv
		Niet ghenoemen en can v
		Die alle leren ende scriuen
[6990]		Die ghebreke vanden wiuen
		Ende van hare broescher naturen
		Bouen andren creaturen
	¶	Dits haer meyninghe diet wel verstaet
		Vanden goeden seyden si noyt quaet
[6995]		Dan op die ghemeyne broesheyt
		Ende die anders hier toe seyt
		Hi mesdoet harde sere
		Ende mindert oec daer met sijn ere
		Want dat die oude wise spraken
[7000]		Dat en mach nieman loghen maken
		Want hets gheauctoriseert
		Ende onder die vroede gheuiseert
		So wie anders seghet of gaet
		Dan hier vore ghescreuen staet
[7005]		Hi weder seget die oude vroede
		Elc sijs wel op sijn hoede
		Ende prise goede vrouwen dats mijn raet
		Ende oec de ghene die sijn quaet
		En can hi niet ghemaken goet
[7010]		En si dat god selue doet
		Watmen leert of watmen seyt
		God weet al die waerheyt
xxxvij Vander papen state ende ghebreken
		IAn nv hebdi mi gheseyt
		Van vele dinghen die waerhey^t
[7015]		Dies ic noyt en hebbe gheweten
		Maer bina haddic vergheten
		Te vraghene vanden heren
		Die de kerken regeren
		Paeuse bisscope ende ander prelate
[7020]		Hoe dunct v van haren state
		Ende dander paepscap also mede
		Dat behoert ten kerstenhede
		Want vele liede segghen sekerlike
		Dat si hem bewaren cranckelike
[7025]	¶	Wouter soudic die waerhey^t spreken
		Alwt vander papen ghebreken
		Si souden mi vermaledien
		Want si souden mi betyen
		Dat ic ongheloue brachte voert
[7030]		Ende souden verkeren mine woert
		Want si hebben de wet bescreuen
		Die si den volke wt gheuen
		Ende si tonen statuten ende ander saken
		Hem seluen alder houdst te maken
[7035]		Ende al meest den volke ieghen
		Al eest dat sijs selue niet en plegen
		Sine mesdoen daer niet an
		Maer tfolc doen si daer om inden ban
		Si houden nijt ende ghierechede
[7040]		Ende die volght hem altoes mede
		Want inder prelaten houe
		En es nieman van loue
		Noch oec weert noch willecome
		Hine brenghe ghewin ende vrome
[7045]		Men derf te haren houe niet keren
		Om dinghen of om impetreren
		Men brenghe mede die florine
		Anders eest al verloren pine
		Want trecht moet daer sneuen
[7050]		Eest datmen niet en mach gheuen
		Ende onrecht dat ghelt bringht
		Heeft sinen wille saen ghedinght
		Haer prouenden vercopen si toe
		Oft waer een peert of een coe
[7055]		Maer om doeght ende in goet leuen
		Sie ic selden prouenden gheuen
		Symonie es nochtan
		Een ghebot daer de ban
		Swaerre op leget sijts ghewes
[7060]		Dan op enech ghebot dat es
		Si leren tfolc ende castien
		Van sonden ende van heresien
		Maer si en doens selue twint
		Nochtan datmen ghescreuen vint
[7065]		Dat al haer leuen ende al haer kere
		Volghen soude haerre lere
		So dat haer leuen soude sijn
		Een raye ende een sonneschijn
		Die dleke volc soude leyden
[7070]		Toter ewigher salicheyden
		Maer nv can men aen hem gemerken
		Luttel dogheden in haren werken
		Want dat paepscap heeft verloren
		Die seden die toe behoren
[7075]		Der gherechter gheestelijchede
		Proeft of dit es waerhede
		In gane in stane in oefeninghen
[f41r]
		Ende allen wandelinghen
		In clederen ende in haren abyte
[7080]		So dunct mi al hare vyte
		Den leken volke al ghelijc
		Sonder in dien namelijc
		Dat tpaepscap noch gheen strijpt en droech
		Nochtan ghebrekes luttel genoech
[7085]		Ic siese persemen ende voercopen
		Van tauernen te tauernen lopen
		Dansen reyen in riuelen
		Ende alle ydele spele spelen
		Dobblen wedden ende sweren
[7090]		Ende met scalcheden hem gheneren
		Ghelijc den leken lieden
		Dien sijt souden verbieden
		Traghe sijn si alsict merke
		Ten ghetiden in die kerke
[7095]		En si datmen daer deylt ghelt
		Dan gaen si derwaert alden telt
		Maer si bliuen onlanghe daer
		Sine maken hem saen elwaer
		Daer men drinct ende houeert
[7100]		Vrouwen spreect ende bagineert
		In die kerke sijn si node langhe
		Ten ghelese ende ten ghesanghe
		Ja si wildijt verstaen
		Die de meeste renten ontfaen
[7105]		Sitten daer ende sien al omme
		Ende swighen stille alse stomme
		Ende staen vanden boeke bat achter
		Songhen si het dochte hem lachter
		Maer si sitten daer ende bronken
[7110]		Luttel ghebrekes si en ronken
		Maer die vicarise allene
		Ende die capellane die clene
		Gheprouent sijn ende cranc
		Die moeten der kerken sanc
[7115]		Ende die pine algader dragen
		Beyde bi nachte ende bi daghe
		Ofte men soudse corrigeren
		Ende vter kerken keren
		Maer die met voglen ende met honden
[7120]		Jaghen ende beeten tallen stonden
		Ende haer kerke selden houden
		Die bliuen al onbescouden
		Dits niet ghelijc sijts ghewes
		Meest heeft meest sculdech es
xxxviij Vanden state ende ghebreke
Der abden ende der abdissen
[7125]		DIe cloestre ende die prelate mede
		Die in alle verweenthede
		Die der werelt toe behoert
		So uerwlt sijn ende versmoert
		Dat si niet en connen gheweten
[7130]		Wat si drincken moghen of eten
		Ende hebben haer cameren sonderlinghe
		Daer si in houden haer wandelinghe
		Ende des conuents goet verteren
		Ende hoechelike daer met houeren
[7135]		Met haren vrienden ende met maghen
		Dan sittet conuent ende knaghen
		Een ey of enen vulen harinc
		Dat en es niet ghelike dinc
		Cranc wermoes case een luttelkijn
[7140]		Cranc bier hebben si ende haer wijn
		Die sal sijn vander crancster foren
		Den abt en dunckes niet meer verloren
		Dan dat tconuent mach verteren
		Maer selue hebben si haer kelneren
[7145]		Wel bewaert met goeden wine
		Den besten die comt vanden rine
		Dies drincken si vol haer butseel
		Aldus doen si cranc ghedeel
		Haren conuent des sijt ghewes
[7150]		Dies tgoet altemale es
		Ende dat conuent verdient bat
		Die prouende wet wel dat
		Dat alle den laste moet draghen
		Beyde bi nachte ende bi daghe
[7155]		In lesene in singhene vroech op staen
		Alse die daer ieghen sijn onderdaen
		Alse die der reglen sijn onderdaen
		Daer dat goet om es ghegheuen
		Daer si alle gader bi leuen
[7160]		En es sabds niet allene
		Maer het es al tsconuents ghemene
	¶	Die abdt die soude altoes sijn
		In sijnre moncke aenschijn
		Ten dormtre ten reeftre ende ten chore
[7165]		So dat si sien mochten ende horen
		Haers abds volmaecte seden
		Van dogheden ende van oetmoedecheden
		Ende na dan volghen sinen state
		Aldus souden doen prelate
[7170]	¶	Doen god onse here waerlike
		Met sinen iongheren ghinc op ertrike
[f41v]
		En hadde hi camer no spise allene
		Maer het was al ghemene
		Dat si hadden vroech ende spade
[7175]		Ende sijn lere ende sijn predicade
		Was ghereet met sueten woerden
		Van dinghen die ter zielen hoerden
		Hine scheen niet der andere here
		Maer haer knecht scheen hi mere
[7180]		Ende te dienene was hi ghereyt
		Also hi in deewangelie seyt
		Maer des selfs si nv missen
		Beyde die abde ende die abdissen
		Die verteren nacht ende dach
[7185]		So watmen den conuente af breken mach
		Ic vruchte dat hem god harde swaer
		Ten ordele sal verwiten daer
		Hi elken loen sal gheuen
		Van dat hi hier heeft bedreuen
xxxix Vander biddender ordenen
[7190]		WOuter van desen medicanten
		Moetic v een luttel ranten
		Alse minderbrueder ende iacopine
		Witte brueder ende augustine
		Die lopen weder ende voert
[7195]		Prediken ons heren woert
		Den leeken volke openbare
		Ic vruchte dat si al dware
		Niet en segghen ende en leren
		Daer sise biechten ende absolueren
[7200]		Want si vleyende ende volghende sijn
		Hem die hen gheeft broet ende wijn
		Bedi si moeten leuen
		Van datmen hen sal gheuen
		Daer groet perijl in leghet
[7205]		Als ons een wijs man seget
		Wie arm es ende niet en heeft
		Ende met goeder spisen gheerne leeft
		Ende aen bidden leghet sijn lijfuere
		Die moet sijn een smeker sere
[7210]		Ende wie smeect also vi lesen
		En mach niet gherecht wesen
		Ende den ongherechten moetmen scuwen
		Ende den smeker niet betruwen
		Also alse die wise segghen
[7215]		Die scrifturen in boeken legghen
		Houerde ghierecheyt ende nijt
		Vindic in gheestelijc abijt
		Vele meer sijts ghewes
		Dan in enech volc dat es
[7220]		Ende oec luxurie bedect
		Daer der vele mede es beulect
xl Hier berespt wouter janne van sinen worden
		IAn dits wonder dat ic hore
		Ghi seydt int beghin hier vore
		Dat dat volc nv beter ware
[7225]		Dant ye was dits contrare
		Want van wat state wi spreken
		Ghi vinter in grote ghebreken
		Ende aldus en volghedi niet wale
		Vwer redenen ende uwer tale
[7230]	¶	Wouter een peert of een rent
		Die en sijn niet so blent
		Van sinne alse ghi sijt
		Men moet v in alre tijt
		Al dat knuwen datmen v seyt
[7235]		Alse den kinde dat in de wieghe leyt
		Ic seyde vore ende ic lye noch des
		Dat tfolc also goet es
		Of beter dat ic nu sye
		Dant hier vormaels was ye
[7240]		Maer niet en makic v vroet
		Dat tfolc es alte male goet
		Men heeft in allen stonden
		Beyde goede ende quade vonden
		Also men doet noch heden dages
[7245]		Maer die meyninghe mijn ghewages
		Dat dat volc van ertrike
		Also goet es ghemeynlike
		Ja dleeke volc alst ye ghewas
		Oec vermetic mi wel das
[7250]		Datmen nv meest trouwen siet
		Int ghemeyne weerlike diet
		Dat sinen arbeyt dagelijx verteert
		Ende met sinen acker hem gheneert
		Ofte van lande te lande rent
[7255]		Ende met comen scape went
		Des die meneghe te bat heeft
		Ja al dies die werelt leeft
		Steet naest gode bi desen
		Dat willic wel ter waerhey^t lesen
[7260]		Ja sal trouwe staende bliuen
		Dat sal bi desen .ij. becliuen
		En es paeus bisscop no pape
[f42r]
		Lantshere riddere no knape
		Selen si haer leuen hier ontdragen
[7265]		Dese twee en moetent beiagen
		Oec behoren si ghemeynlike
		Ten edelen goeden huwelike
		Dien god die voersieneghe wise
		Yerst maecte inden paradise
[7270]		Dits doerdene daert al aen steet
		Dat der werelt ane gheet
		Ende daer men trouwen meest aen vent
	¶	Belghe hem die wille in achts twent
		Dat sijn lantsheren ende prelate
[7275]		Daer ic mi minst trouwen toe verlate
		Ende volc van gheesteliken abite
		Want si houden verkeert haer vite
		Dat doet al nijt ende ghierechede
		Also ic v hier vore seyde
[7280]	¶	Du leec man en ontsie di niet
		Dat paepscap en es sekerre niet
		Hemelrijx dan du best
		Die best leeft best es
		Al predect tpaepscap gods woert
[7285]		Ende haer theologie bringht voert
		Ende du sits daer voer hare voete
		Du best lichte also soete
		Ende also weert boer danscijn ons heren
		Als si sijn die di leren
[7290]		Want clergye sonder goet leuen
		En can ghene salecheyt gheuen
		Hets beter een doghet allene
		Dan alle phylosophye ghemene
	¶	Al eest oec dat si di biechten
[7295]		Ende dine ziele verlichten
		Ende van dinen sonden ontladen daer
		Du best lichte also claer
		Oft claerre voer gode dan hi
		Die daer absolueert di
[7300]	¶	Albestu in scrifturen blent
		Daer om en twiuele di niet een twent
		Dijn simpel gheloue clare
		Es voer gode also mare
		Alse eens clercs des benic wijs
[7305]		Die .xxx. jaer lach te parijs
	¶	Cristus sprac liefliker mee
		Jeghen dwijfken van cananee
		V gheloue becomt mi bat
		Dan der papen gheloeft mi dat
[7310]		Want al sijn scelden ende sijn horeest
		Hadde hi op die papen meest
		Ende die berespte hi met harder tale
		Maer dat wijfken bequam hem wale
		Die hi opten putte vant
[7315]		Ende si gheloefde aen hem te hant
		Maer wat miraculen cristus dede
		Die papen bleuen in hare quaethede
	¶	Hore mi nu dorpman
		Ende legt hier dinen sin an
[7320]		Du die leues op dinen acker
		Ende te dinen labore best wacker
		Du best also seker sijts ghewes
		Alse paeus ofte bisscop es
		Lantsheren ofte ander papen
[7325]		Die altoes plucken ende rapen
		Dine pine ende dinen arbeyt
		Daer du om storts dijn sweyt
		So spreken si aldus
		Iste est rusticus
[7330]		Men neme hem dat .....line written around bad patch in the parchment; no text loss hijs heeft
		Het es scade dat .....line written around bad patch in the parchment; no text loss hi leeft
		So tijdt men hem tferwoede an
		Ende so moet die onsculdeghe man
		Verliesen daer sijn goet
[7335]		Weder hijt verboert of en doet
		So duncket hen ghewonnen al
		Maer om dattet na volghen sal
		En peynsen si twint no dele
		Si houden hen aen dierste morsele
[7340]		Daer si haer siele mede uerworghen
		Want nieman en heeft ghenen morghen
		Du volre weuer coepman
		Scoemaker cledermaker stierman
		Ende alle die arbeyds pleghen
[7345]		Die hier vanden minsten sijn gheweghen
		Ende met pinen wint v brodekijn
		Ghi selt ghinder vanden meesten sijn
		Ende vele meerre dat wetic wale
		Dan deken prelate ofte officiale
[7350]		Die v versmaden ofte verdrucken
		Ende v goedeken hier af plucken
		Ende dat uwe verteren in welden
		Ende in houerden daer si in helden
		Sijt verduldech v en sal niet ghebreken
[7355]		God sal v harde wel wreken
		Ghinder in deewelike vier
		Ende wet dat v vernoye hier
		Cort es ende verganckelijc
		Ende ghinder v vroude ewelijc
[7360]		Die nemmermeer inde en heeft
[f42v]
		Op dat ghi wel hebt gheleeft
		Sijt alle verduldech ende doet wale
		Hemelrijc es v altemale
		Ghi leeke liede ghemeynlike
[7365]		Die sit inden edelen huwelike
		Ende v met redenen gheneert
		Ghi sijt met gode lief ende weert
		Of uwes selfs renten verteert
		Want al ertrike hoe dat veert
[7370]		Moet bi v staen sonderlinghe
		Of die werelt si verginghe
		Ende oec machmen in v scouwen
		Meer dogheden ende trouwen
		Ende gode vruchten ende eren
[7375]		Dan in prelaten of in lantsheren
		Ende sal trouwe staende bliuen
		Dat suldi meest toe driuen
xlj Vanden papen noch meer
		WOuter nv swijcht al stille
		Ic sal v meer segghen dan ic had wille
[7380]		Vander papen ghierechede
		Ende van haerre nidecheyt mede
		Waert noch te ghesciene ende mogelike
		Dat die gods sone van hemelrike
		In ertrike comen soude
[7385]		Om te quitene onse scoude
		Also hi eens heeft ghedaen
		Ende hijs niet en mochte ontgaen
		Ende die heylighen ende die propheten
		In haren boeken daden weten
[7390]		So dat tpaepscap seker waer van dien
		Dat emmer moeste gheschien
		Ende hi dan quame alst sine al ware
		Ende ghinghe predeken hare entare
		Ghelijc als hi wilen dede
[7395]		Ende hi van haerre ghebreckelijchede
		Die papen berespte vroech ende spade
		Ende hi met sire predicade
		Dat volc trocke te hem waert
		Noch so souden si ter vaert
[7400]		Cristumme de doet beraden
		Also die scriben ende die phareseeuse daden
		Die vule quade roden
		Die papen waren der yoden
		Si bekenden wel waerlike
[7405]		Dat hi comen soude van hemelrike
		Ende van eenre maghet werden gheboren
		Ende hi die helle soude storen
		Ende menschelike nature vertroesten
		Ende vander ewigher doet verloesten
[7410]		Ende ons ontdoen deeweghe leuen
		Want si haddent al bescreuen
		Ende noch hebben te waren
		Van alden propheten die ye waren
		Die alle scriuen ende leren
[7415]		Die heylighe toe comst ons heren
		Meer dan .m. jaer te voren
		Eer dat cristus waert gheboren
		Oec saghen si die wondre mede
		Die cristus op ertrike dede
[7420]		Hoe hi den laserschen ghenas
		Ende siende maecte die blijnt was
		Die blijnt quam vander moeder sijn
		Ende vanden water maecte wijn
		Ende lazaruse dat leuen gaf
[7425]		Daer menech yode stont om tgraf
		Die gheweest hadde .iij daghe doet
		Oec saghen si die wondre groet
		Die god onse here toghede
		Doe sine menscheyt doghede
[7430]		In sire bitterre pinen
		Hoe die sonne liet haer schinen
		Ende die steene clouen ontwee
		Die erde beuede noch mee
		Die cortine die inden tempel hinc
[7435]		Scoerde ontwee om dese dinc
		Heydene meesters die tier wilen
		Van daer woenden CC. milen
		Bekenden wel tier seluer vren
		Dat die meester doghede der naturen
[7440]		Want si mochtent merken ende weten
		Aen delemente ende aen de planeten
		Daer men wonder aen mochte sien
		Dat vore noch na en mochte gheschien
		Nochtan en consten dese dinghen
[7445]		Die papen daer toe niet bringhen
		Dat si yet wouden lyen das
		Dat cristus ghewarech god was
		Maer haren hat met felre gedachte
		Sloeghen si met al hare machte
[7450]		Opten onnoselen cristomme
		Ende dat was al daer omme
		Dat hi hen haer hartheyde
		Openbaer berespte ende seyde
		Ende si oec gheware worden das
[7455]		Dat tfolc aen cristomme las
[f43r]
		Ende hare offerande ende hare ere
		Daer af minderde sere
		Ende si ghemisten vanden vordelen
		Ende vanden goeden morselen
[7460]		Die si hadden te voren
		Ende vielen in sulken toren
		Ende in so ouerdadeghen nijt
		Dat si sonder respijt
		Met haren valscheyden groet
[7465]		Cristum brachten ter doet
		Dat nye mensche op ertrike
		Doet en starf so bitterlike
		Ende si wel wisten nochtan
		Dat cristus was een heylich man
[7470]		Ende dat een puer mensche niet hadde mogen
		Alsulke doet noch wonder toghen
		Nochtan en bescoet algader niet
	¶	Nu merct dan ende besiet
		Of cristus noch hier neder quame
[7475]		Ende den papen tfordele name
		Ende hen openbaer seyde
		Hare ghebreke ende archeyde
		Ende hen de waerhey^t twint en hale
		Ende dat volke altemale
[7480]		Vanden papen woude keren
		Ende hem houden aen cristus leren
		So dat den papen met allen
		Ere ende weerde begonste ontfallen
		Endesi dan saghen met
[7485]		Dat te nieute soude gaen haer wet
		Souden si daer noch yet na staen
		Dat sine anderwerf daden vaen
		Ic vruchte jaesi sekerlike
		Daer om radic v ghemeynlike
[7490]		Dat ghi niet en siet op haer dade
		Maer aen hare predecade
		Die si doen int ghemene
		Daer ane houdt v allene
		Nochtan dolen si som ghenoech
[7495]		Ende segghen meer of min dan int gheuoech
		Want sijs selue niet en connen vinden
		Dat si den volke willen ontbinden
		Alse iacob die dichter hoghe
		Spreect in sijn dyaloghe
[7500]		God spreect oec selue voerware
		In dewangelie openbare
		Dat si doen des en doet niet
		Maer dat si predeken des pliet
		Ende oec seghet hi int ghemene
[7505]		Huedt v ieghen die ghene
		Die hem in scapene cledre tonen
		Dat si v niene verleyden noch honen
		Want hoe si hem van buten doen kinnen
		Si sijn gripende wolue van binnen
[7510]		Dit spreect god meest opten abite
		Ghemaect na gheesteliker vite
		Daer meneghe grote boesheyt
		Dicke onder gheborghen leyt
	¶	Die papen oec dat verstaet
[7515]		Prisen den volke dat aflaet
		Maer men sietse selden lopen
		Yegherinc om aflaet te copen
		Ghelijc dat die leke liede
		Dat aflaet halen ende gheuen miede
[7520]	¶	Ende oec heeft groet wonder mi
		Bi wat saken dat het si
		Niet en sitten si int sermoen
		Ghelijc dat leke liede doen
		Nochtan datmen vele papen vint
[7525]		In scrifturen harde blint
		Die luttel verstaen die dinghen
		Die si lesen ofte singhen
		Soe dat hen also groet noet ware
		Alse den leken te comene dare
[7530]		Om te lerene den hemelschen pat
		Ende dus scuwen si al dat
		Dat si den leeken volke raden
		Mede te comene te ghenaden
		Si en prisen dienst noch ere
[7535]		Die men doet onsen here
		En si dat sire winnen ane
		Anders doen si ons te verstane
		Dat es ieghen der kerken recht
		Dit vinden wi nv ende echt
[7540]	¶	Es die kerke ghebroken ofte ontdect
		Of wat dinghen dat der in ghebreect
		Eest clocke boeke ofte outer laken
		Kelc ornament ofte ander saken
		Sine gauen daer niet toe een mite
[7545]		Maer si willen sijn quite
		Van allen coste dies benic vroet
		Daer men gods dienst mede doet
		Dit en sijn gheen goede exemple
		Si horen ten huse vanden temple
[7550]		Maer si en sijn gode gheen aelmoesene sculdech
		Dies benic harde onverduldech
		Dat si gheuen aldus van hen keren
		Al ouer al ten dienste ons heren
[f43v]
		Ic ontsie mi des sonder waen
[7555]		Dat ouer hem noch wt sal gaen
		Ende dats noet sal sijn sere
		Dat het god met plaghen kere
		Want hets gheseyt van ouden dagen
		Datmen noch sal die papen iaghen
[7560]		Ende die kerke doghen sal
		Ende bider papen ghebreke al
		So dat paeus ende cardinale
		Bisscoppen ende tpaepscap altemale
		Haer crunen selen decken doer den vaer
[7565]		Ende hen berghen hier ende daer
		Ofte tfolc soudse verslaen
		Ende dan sal kerstenheyt staen
		In so groten vernoye dat voer dien
		Dies ghelike nye en waert gesien
[7570]		Ende die dan gode minnen
		Selen so drueue sijn van sinne
		Dat si gode met erenste groet
		Selen bidden om die doet
		Dit vernoye ende dit mesfal
[7575]		Sal biden papen comen al
		Om dat god sal willen dat si
		Hem corrigeren ende beteren hier bi
		Bi deser plaghen bi desen bedwange
		Maer en sal niet dueren langhe
[7580]		Si en selen te payse comen weder
		Ende haer ghierechey^t legghen neder
		Ende andre onnutte seden
		Ende hem bat hueden dan si deden
		Ende men sal hem meer eren doen
[7585]		Dan noyt te voren was gheploen
		Aldus hebbic horen lyen
		Someghen prophetien
		Ende daer na sal ene ghemeyne vaert
		Comen ten heylighen lande waert
[7590]		Ende dat selen winnen scone ende wale
		Die kerstene van orientale
		Ende grote plaghe ende pine
		Selen hebben die sarrasine
	¶	Ende daer na sal comen antkerst
[7595]		Ende sal segghen dat hi es kerst
		Ende sal wonder doen in vele wisen
		Ende hi sal verborghen dinghen bewisen
		Ende aen hem selen sonder te beydene
		Vallen vele yoden ende heydene
[7600]		Ende selen wel wanen dat hi
		Cristus die gods sone si
		Maer alsi gheware werden des
		Dat hi een valsch prophete es
		So selen si ghelijc met allen
[7605]		Ane der kerstene wet vallen
		Dan sal kerstenhey^t hebben joye
		Dan sal een herde sijn ende een coye
		Alse cristus selue doet verstaen
		Ende hier na sal comen saen
[7610]		Die eyselike doems dach
		Dien elc mensche wel vresen mach
		Daer god elken loen sal gheuen
		Na dat hi hier heeft bedreuen
		In deser armer werelt hier
[7615]		Den quaden in dat weighe vier
		Daer en sal helpen gheen spreken
		No gheen dreyghen no gheen smeken
		Men saels daer twint om legghen
		Toten goeden sal god segghen
[7620]		Comt ghi ghebenedide algader
		In dat rike mijns vader
		Dat v bereet es ghemeynlike
		Vanden beghinne van ertrike
xlij Wat leuen tpaepscap houden soude
		NV so segt mi lieue her Jan
[7625]		Wat leuen souden si leyden dan
		Die papen dien so vele ghebreect
		Dat ghise aldus sere verspreect
		Si hebben v yegherinc qualijc gedient
		Ghi scijnt so cleyne sijn haer vrient
[7630]		Dat toendi in v redene wel
	¶	Twaren wouter dat es spel
		Ic ben haer vrient hoe dat gheet
		Maer dat si mesdoen dats mi leet
		Die ghene diet gheloue souden
[7635]		Ende die wet staende houden
		Ende cristus vicarise mede
		Gheset in sine heylighe stede
		Dat die met sonden sijn gebonden
		Die vergheuen die sonden
[7640]		Ende die sondaren absolueren mogen
		Dat dunctmi qualijc voeghen
	¶	Wouter papen souden wesen
		Alpuer vol der gods vresen
		Oetmoedech ende ghestadech
[7645]		Ontfermhertich ende genadech
		Waerwoerdech in hare spraken
		Ende gherecht in allen saken
[f44r]
		Ende souden altoes selue hanteren
		Dat si den volke sermoneren
[7650]		So dat beyde wijf ende man
		Goede exemple namen daer an
		Sonderlinghe reyne van liue
		Want haer wet verbiedt hem wiue
		Ghemate van drancke ende van ate
[7655]		Scoppen noch scheren opte strate
		Simple wandelinghe ende abite
		In vreesen leyden haren tijt
		Ende der kerken goet vroech no spade
		Niet verteren in ouerdade
[7660]		Noch oec ontsparen om dat si
		Haer maghe selen goeden daer bi
		Want cristus vaderlike goet
		Daer hi om storte sijn bloet
		Dats ouer haer noetdorft blijft
[7665]		Als ons een goet man bescrijft
		Dats der armer recht ghedeel
		Of men soudt keren al gheheel
		In meerdernessen der eren
		Ende des diensts ons heren
[7670]		So souden si in hare dinc
		Den wech gaen dien cristus ghinc
		Ende leyden sijn leuen fijn
		Want si sine iongheren sijn
		Die gaen souden sinen pas
[7675]		Want hi dierste priester was
		Daer na si hen hier souden
		Regeren ende houden
		Dat hoechste dinc dat enech es
		Dats priesterscap sijts gewes
[7680]		Want priesters in waerre saken
		Den ghenen moghen maken
		Die hen seluen ghemaect heeft
		Ende daer toe algader dat leeft
		Des onse vrouwe no dingle fijn
[7685]		En gheen mechtich en sijn
		Dat vermach die priester allene
		Met dinghen harde clene
		Dat es met woerden viue
		Ay priesters lede keytiue
[7690]		Hier op so soudi dincken
		Alse ghi in etene ende in drincken
		In houerden ende in ouertuldecheyden
		In vrecheydeen ende in ghierecheyden
		Ende in oncuuscheyden sit
[7695]		Daer ghi v lenen in verslit
		Legt af den ghiereghen name
		Ende uwer vulre oncuyscher blame
		Ende gaet den wech dien cristus heeft gegaen
		Of ghi sult onlanghe staen
[7700]		In rasten ende in eren
		Als ons die prophetien leren
		Wouter dus danen leuen souden
		Met rechte die priesters houden
		Die leuen wouden in eren
[7705]		Ende behouden die hulde ons heren
xliij Vander vreeslijcheyt des ordeels
		LIeue kindere nu verstaet
		Want dit ons allen ane gaet
		Dit sal die dach wesen
		Van groten anxte ende van vresen
[7710]		Van gramscape ende van bitterheyden
		Dies wi allen moeten ontbeyden
		Daer sal die gherechte rechter staen
		Die woerde die wt hem selen gaen
		Selen die herten doersniden
[7715]		Ghelijc dat sweert in beyden siden
		Ende daer sal hi oec toghen
		Voer allen menschen oghen
		Tonsen verwite sine wonden
		Die hi ontfinc voer onse sonden
[7720]		Metten vreesliken aensichte
		Ende elken sal gheuen ghichte
		Van dat hi hier heeft bedreuen
		Die yngle selen beuen
		Ende die heylighen selen daer
[7725]		Cume dorren spreken van vaer
		Ende onse vrouwe sijts ghewes
		Die des rechters moeder es
		Sal in groten anxte staen
		Wat selen dan ane vaen
[7730]		Arme sondaren alse dese
		Anxte selen hebben ende vreese
		Want wi en selen nerghen
		Ghewiken connen noch ons geberghen
		Wi moeten allen openbaer
[7735]		Voer sijn aenschijn staen daer
		Ende al ghescreuen voer ons hoet
		Onse werken cleyn ende groet
		Alse een dief als ende als
		Die proueetse heeft opten hals
[7740]		Hoe drueffelijc selen si dan sceyden
		De ghene die de duuele leyden
		Van daer selen inder hellen
[f44v]
		Daer si ewelijc selen quellen
		Ende ghescheden sijn van allen troeste
[7745]		Ende van hopen van verloeste
		Wat peynsen wi arme keytiue
		Die ons in desen corten liue
		So sere verheffen tallen vren
		Daer wi so onlanghe in duren
[7750]		En es nieman seker teser stont
		Of hi leuen sal tauont
		Of waer sijn ziele sal raste ontfaen
		Also langhe als een oghe opslaen
		Alse hi scheedt van desen liue
[7755]		Laet ons dan arme keytiue
		Hier op altoes micken
		Ende desen dach voer oghen setten
		Ofte wi mids der groter vresen
		Yet te beter mochten wesen
xliiij Wat die mensche es . Ende van- der bitterheyt der hellen Ende vander zuetecheyt des hemelrijcs
[7760]		DIe hem wel bepeynsen woude
		Wanen hi quam ende waer hi soude
		Ende hoe cranc hi es creature
		In die menschelike nature
		Ende daer om dencken tallen stonden
[7765]		Hi soude hem te bat hueden van sonden
		Nu denct mensche wat waerstu dan
		Eer dat di dijn vader wan
		Ende hoe danech waerstu gedaen
		Doe di dijn moeder hadde ontfaen
[7770]		Daer die .ij. vule bloede te samen
		Inder moeder lichame quamen
		Gheuoedt waerstu inder moeder dijn
		Met bloede onweert alse fenijn
		Met wee in groter onsuuerhede
[7775]		Daer comstu op de werelt mede
		Alle bliscap es di diere
		Weenen ende screyen es dine maniere
		Dat mist ende al dat quaet
		Dat van dinen liue gaet
[7780]		Maecstu onder dijns selfs lijf
		So cranc bestu ende so keytijf
		Dijn lichame en es anders niet
		Dan een sac diet wel besiet
		Vulnessen al vol ghetoghen
[7785]		Al schijnstu scoen voer den oghen
		Du best binnen vleesch ende bloet
		Dat een corre noch werden moet
		Stinckende vule ende onreyne
		Ende der worme spise ghemeyne
[7790]		Hoe du verhefs den lichame dijn
		Nochtan moet emmer vleesch sijn
		Dat ter werelt quam naect
		Van vulre materien gemaect
		Merket in dijns herten gronde
[7795]		Wat du laets gaen wt dinen monde
		Wt dinen nase wt dinen oren
		Ende wt alle den gaten die behoren
		Te dinen liue bouen ende beneden
		Hoese alle sijn vol vulecheden
[7800]		Dat niet vulre en mochte sijn
		Ja vulre enes gheen swijn
		In droefheden waerstu gheboren
		Ende al dijn leuen hebstu toren
		Anxt pine ende sorghe groot
[7805]		Ende daer na smaecstu die bitter doot
		Ende beste spise der wormen dan
		Des en mach ontgaen gheen man
		Waertoe versierstu di soe sere
		Om der werelt lof ende ere
[7810]		Ende di in soe corten daghen
		De worme eten selen ende knaghen
		Du en maex dine siele niet scone
		Met goeden werken alse crone
		Voor gode te draghene in hemelrike
[7815]		Ende voor dingle ghemeynlike
		Twy heefstu dine ziele ommare
		Ende sets dijn vleesch bouen hare
		Daer es verredene seer ontsient
		Daer die vrouwe der diernen dient
[7820]	¶	.I. ziele es beter dat weet wale
		Dan dese werelt altemale
		Dat toonde die here der waerheit
		Die vte den trone der drieuoldicheit
		Van sinen vader hier neder quam
[7825]		Ende menschelike vorme aen nam
		Ende daer hi hongher doghede ende coude
		Dorste ende smade menichfoude
		Ende aen enen cruce sterf
		Ende offerde tier seluer werf
[7830]		Sine ziele vriendelike
		Sinen vader van hemelrike
		Alse een lam zwighende stille
		Ende al om der zielen wille
		Of cristus dan sonder letten
[f45r]
[7835]		Sine ziele voorde dine sette
		Twy gheefstuse dan onwise
		Om dinc van soe cleynen prise
		Dijn ziele es doch ewelike
		Ende dijn lichaem es sterfelike
[7840]		Ende sal in asschen keren
		Dien du doeste soe vele eren
		Du singhes nv herde sere
		Ende peins om goet ende om ere
		Du beste eer auont doot
[7845]		Dijn ziele vaert in groter noot
		Ende dijn lijf dattu heefs soe weert
		Wert vanden wormen verteert
		Waer souden wise nv vinden
		Die de werelt soe sere minden
[7850]		Ende die wi in corten daghen
		Met ons wandelen saghen
		Van hem en es ander vorme
		Bleuen dan asschen ende worme
		Si waren menschen als ghi sijt
[7855]		Ende leiden haren tijt
		Met sierheden ende weelden groot
		Ende op .j. vre warense doot
		Ende tfleesche es der wormen ghichte
		Ende die siele der hellen lichte
[7860]		Cume es van hem memorie
		Wat helpt hem nv haer ydel glorie
		Macht meyseniede weeldich leuen
		Dat si te deser werelt dreuen
		Waer es haer lachen ende haer spel
[7865]		Waer es haer houerde haer nijt fel
		Van selker blisscap dusdaen droefhey^t
		Van selker weelden dusdane onsalichey^t
		Siet voorsienich wel van dien
		Al dit selue mach di gheschien
[7870]		Want du best te waren
		Alsoe wel mensche als dese waren
		Du best mensche ghemaect van eerden
		Ende eerde saltu noch weerden
		Als comt dijn leste dach
[7875]		Die marghen lichte wesen mach
		Du moets emmer steruen dats claer
		Mar du en weets hoe ofte waer
		Mar die doot weet wel dat
		Verbeyts dijns in elke stat
[7880]		Bestu vroet soe seldi mede
		Haers verbeiden in elke stede
		Volchstu den vleesche dijn
		Int vleesch saltu ghepijnt sijn
		Begheerstu behagelheit ende sierhede
[7885]		Den lichaem te sierene mede
		Du salt voor dat ornament
		Hebben di al omtrent
		Worme ende ghefenijnde slecken
		Die dijn [lijf] sellen bedecken
[7890]		Want die gherechticheit ons heren
		En mach anders niet leren
		Si moet gherecht vonnesse geuen
		Nae dat verdient onse leuen
		Die de werelt meer minnen
[7895]		Dan gode inalharen sinnen
		Ende die ghenuecheit versmaden
		Om haer kele die si versaden
		Ende die reynicheit van liue
		Om quade ghenuechte van wiue
[7900]		Ende der ghiericheit altoes volghen
		Ende op mate sijn verbolghen
		Die selen alle te waren
		Metten duuelen ter hellen varen
		Wat rouwen sel daer wesen
[7905]		Wat iammer ende wat groter vresen
		Daer men dan die quade al
		Vanden goeden scheyden sal
		Ende vanden bescouwene ons heren
		Ende inder duuelen macht sal keren
[7910]		Met hem in dat ewighe vier
		Daert es alsoe onghehier
		Buten hopen van allen goede
		Inder eweliker gloede
		Want die sielen die pinen daer
[7915]		En hebben nemmermeer ruste dats waer
		Ende wat pinen datsi doghen
		Nochtan si niet steruen en moghen
		Ende nae dat haer mesdaet es groet
		Heeft elke pine inder noot
[7920]		Men sal daer anders horen niet
		Dan wenen criten ende groot verdriet
		Suchten ende gheslach van handen
		Ende crijselinghe van tanden
		Ende alle maniere van rouwen
[7925]		Ende oec salmen daer scouwen
		Eyselike worme ende menich serpent
		Die daer crupen selen omtrent
		Ongherust in allen stonden
		Door haer kele ende door haer monden
[7930]		Ende die onsalichlike aenschijn
		b b in left margine indicates that this line should be placed after the nextDus moeten alle sielen sekerlike
		a a in left margine indicates that this line should be placed before the previous line so that sijn rhymes with schijnDie niet eyseliker en mochten sijn
[f45v]
		In die helle oft in hemelrike
	¶	Nv kiesen wi dat een vanden tween
[7935]		Of in die helle den langhen ween
		Of in hemelrike emmermere
		Blide te sine met onsen here
		Goet ende quaet voor waer gheseit
		Sijn beide gader voor ons gheleit
[7940]		Ende te dien wi willen moghen wi
		Die hant steken met wille vri
		Slaen wise aen tquade wi moghen vresen
		Die tormente die ic hebbe ghelesen
		Slaen wise aen tgoede wi vinden
[7945]		Deeweghe blisscap sonder inden
		Dats gode sien ende met hem leuen
		Met hem in hem sonder sneuen
		Want die hem heeft : hi heeft al
		Goet ende vroude sonder ghetal
[7950]		Hi es dat ouerste goet
		Daert al bi steet : ende oyt stoet
		Daer es die ouerste salichede
		Entie ouerste bliscap mede
		Vryheit ende caritate gherecht
[7955]		Ende eweghe sekerheit ghehecht
		Daer es ghenuechte ende scoenheit met
		Ende al in ewicheiden gheset
		Daer es vrede ende claerheit
		Suetheit minne eendrachticheit
[7960]		Ewelijc leuen ende raste fijn
		Des nemmermeer eynde en sal sijn
		Daer nemmermeer nacht en luuct
		Ende elc sijns heeren wille ghebruuct
	¶	Bidden wi den here alder heren
[7965]		Dat hi ons alsoe moete keren
		Wt allen fauten ende ghebreken
		Beide die papen ende die leken
		Dat wi moeten werden gheselt
		Metten ghenen die gh[e]telt
[7970]		Selen sijn ter saligher scaren
		Soe dat wi tsamen moeten varen
		Ter blijsscap die niet en vergheet
		Die hi den salighen heeft ghereet
		Die noyt ore en hoorde no oge en sach
[7975]		Noch gheen herte ouerpeinsen en mach
		Des onne ons ende gheue sijn volleest
		Die vader die sone die heilighe geest
xlv Noch meer vanden wiuen
		MEeneghe selsene maniere
		Hebben voghele ende diere
[7980]		Dier si pleghen in haer leuen
		Die hem nature heeft ghegeuen
		Mar dat selssenste dier sekerlike
		Dat ic weet in eertrike
		Dat dunct mi dat wijf wesen
[7985]		Want en hebbe niet ghelesen
		Dat enich dier opter eerde
		Noyt anders yet begheerde
		Van ghedaenen of van figuren
		Dan si hadde van naturen
[7990]		Want elc dier ende voghel die leeft
		Nae dat sine nature in heeft
		Wijseliker hem daer na hout sijts vroet
		Dan de mensche heden daghes doet
		Dit segghe ic al biden wiuen
[7995]		Daermen wonder af mach scriuen
		Want dat wijf es soe sot
		Voerme ghedaene die haer god
		Bi naturen heeft ghegheuen
		Die versmaet si in dit leuen
[8000]		Ende nemen hem bouen naturen ane
		Andre vorme ende andre ghedane
		Want nature nae haer recht
		Gheeft hem dat hoet slecht
		Daer maken si ane grote hoorne
[8005]		Ic wane sijt doen te gods toorne
		Ende comen ter kerken ende ter feesten
		Ghehorent ghelijc stomme beesten
		Des hem nature niet en an
		Worden si gheboren nochtan
[8010]		Met hoornen si soudens hem scamen
		Ende soudense decken waer si quamen
	¶	Maer om dat hem nature verbiedt
		Soe eest hem meest dats hem gheniet
		Want waermen twijf meest af weert
[8015]		Die dinc si alre meest begheert
		Ende oec soe en ghenueghet hem niet
		Die verewe die hem beriet
		Die nature van godes haluen
		Maer si smeren ende saluen
[8020]		Haere aensichten om dat si
		Te scoenre scinen ende bedi
		Dat si te meer selen sijn besien
		Beide van desen ende van dien
		Maer als een meester heeft vernist
[8025]		Een beelde met al siere list
		Dat scone blict als gout
		Nochtan soe eest binnen hout
[f46r]
	¶	Alsoe ghelikerwijs es j wijf
		Alse si heeft vernist haer lijf
[8030]		Dat scone blicket ende scijnt
		Dat es al om niet ghepijnt
		Dattere was dat moet daer bliuen
		Dat en canse niet verdriuen
		Nochtan heeftmen scande vanden meesten
[8035]		Al ouer al tallen feesten
		Gheleende cleder te draghene ane
		En es die gheleende ghedane
		Alsoe grote scande niet
		Jaet diet te rechte wel besiet
[8040]	¶	Noch meer es selsenre haer sede
		Want in alre wonderlichede
		Setten si al haer begheerte
		Si sleypen na hem haer lange steerte
		Ghelijc serpenten ij ellen lanc
[8045]		Die hem volghen na haren ganc
		Ende hebben daer ghenuechte in
		Ende setten emmer haren sin
		Haer ghedachte ende haren moet
		Ieghen nature ende ieghen spoet
[8050]		Si hebben lieuer beesten ghedane
		Dan menschelicheit te dragene ane
	¶	Dtwijf sic! mach oec onlanghe zwighen
		Maer cnitsen scelden ende crighen
		Daer toe steet altoes haer moet
[8055]		Hets lettel enech man soe vroet
		Dat hi sijn wijf alse hi wille
		Can ghedoene zwighen stille
		Maer spreken dicke doet hise gereet
		Ja vele meer dan si weet
[8060]	¶	Behendech subtijl sonderlinghe
		Soe es dwijf in allen dinghe
		Daer bedrieghenesse toe hoort
		Want si connen ghelaet ende woort
		Ende veinsen bat dan yemen el
[8065]		Dat hebbense ghetoent wel
		Hier te voren aen menighen man
		Die de wijste waren nochtan
		Diemen in die werelt wiste
		Die bedroghen si met liste
[8070]		Beide adame ende sampsoene
		Dauitte ende salomoene
		Ende daer toe menighen wisen man
		Die ic ghenuemen niet en can
		Wat holpe dat ic vele seide
[8075]		Vander wiue wonderlicheide
		Iu mochts v binnen viij. daghen
		Alte vollen niet ghewaghen
		Want en es philosophe no prophete
		Noch ander meester no apoteke
[8080]		Si en dichten alle ende scriuen
		Vander wonderlicheit der wiuen
		Daer om eest sotheit ende anders niet
		Dat icker aue scriue yet
		Ende nyemen die dit sal sien
[8085]		En begripe mi in dien
		Dat ic dit segghe van goeden vrouwen
		Daermen alle doghet aen mach scouwen
		Want hem en mochten alle die leuen
		Te vollen prijs met ghegheuen
xlvj Dit es van gheuene
[8090]		GOd die was voor alle beghen
		Voor alle beghen stont hem sijn sen
		Op gheuen ende segghe v wel waer bi
		Hemel ende eerde maecte hi
		Ende daer toe menighe creature
[8095]		Ende daer toe menighe figure
		Daer nae soe maecte hi de mensche
		Ende alle dinc na sinen wensche
		Des sijn wi hem sculdich te dancken der af
		Van dat wi hebben want hijt ons gaf
[8100]		Noch gheefti ons daghelix emmer voort
	¶	Een here woende te rome in die poort
		Die gods gheuen wel verstont
		Dies gaf hi dor hem menich pont
		Datment cume tellen mochte
[8105]		Dwonder datti met gheuene wrochte
		In midden sire salen stont
		Een pileer groot ende ront
		Dien hadd doen maken hol
		Ende haddene gouts doen ghieten vol
[8110]		Dit hadhi heymeliken bedreuen
		Ende buten al omme stoet ghescreuen
		Met guldenen letteren dus der an
		Ghef god gaf den gheuenden man
		Doe woude god sijn gheuen lonen
[8115]		Ende in sijn hemelrike cronen
		Ende eweliken daer inne eruen
		Doe bleef hi siec ligghede opt steruen
		Hi ontboot enen ionghelinc
		Sinen sone die voor hem ghinc
[8120]		Sone seiti hout den zede
		Want du saechs dat ict dede
		Ende leest ghescrefte aenden pilaer
[f46v]
		Ghef god sal di gheuen naer
		DIe goede man sciet van eertrike
[8125]		Ende sijn sone gaf mildelike
		Soe langhe dedi dit ende bedreef
		Dat hem herde lettel bleef
		Hi versette lant huse ende borghe
		Hem wies ane commer ende sorghe
[8130]	¶	Eens quam hi in huus ghegaen
		Ende sach thescrefte ghender staen
		Dat god den gheuende man gaue
		Doen zwoer hi hi sout doen aue
		Bedi het had hem gheloghen
[8135]		Ende hi waerre mede bedroghen
		Ende het hadden leuende doot
		Hi nam enen hamer groot
		Ende sloech daer op [met] grammen sinne
		Die steen brac want hi was dinne
[8140]		Ende dat gout quam wte gheronnen
		Sijn gheuen heeft hem dit ghewonnen
		Bedi en haddi niet ghegheuen
		Het waerre in verborghen bleuen
		Doen danctijs gode ende seide hi soude
[8145]		Gheuen: altoes hi gheuen woude
		Want hem niet en mochte ghebreken
		Nv wil ic voort van gheuen spreken
		GHeuen es dat hoochste gooet check ms whether first o is a hole in the parchment[?]
		Gheuen brac tsfader toren moet
[8150]		Dat noyt man in quam te voren
		Ende dede hem sinen hemel scoren
		Gheuen dede hem storten sijn bloet
		Gheuen bluschte die helsche gloet
		Daer wi toe waren vercoren
[8155]		Ende dade god wi waren verloren
		NEmmermeer en sal gheuen enden
		Gheuen maect dingle v gebuere
		Ende den duuel cant verblenden
		Gheuen can die helle vermueren
[8160]		Ende den hemel ontglenden
		Gheuen sal sine creaturen
		Te gode inden hemel senden
		Van daer si nemmermeer en wenden
		GHeuen doet voor v inden trone
[8165]		Die inghelen bidden alle gader
		Gheuen doet papen singhen scone
		Gheuen es der sunden ontlader
		Gheuen es der sielen crone
		Hier es gheuen al berader
[8170]		Gheuen es god selue in loene
		Hets gods kint hi es gheuens vader
		GHeuen dat wast wt soe hoghen
		Dat nieman verbeteren en can
		Gheuen steet voor gods oghen
[8175]		Ende bidt altoes voor den man
		Gheuen doet alle bliscap toghen
		Ende het es alre droefheden ban
		Wie gheuen mach hi mach poeghen
		Datmen ontseeght den vrecken man
[8180]		GHeuen gheeft den dief sijn ere
		Ende den vrueden stoppet den mont
		Gheuen steet den cleerc buten kere
		Ende seghet hem en es gheen wijshey^t cont
		Gheuen verheft den dommen sere
[8185]		Ende gheeft hem rente ende menich pont
		Gheuen es algaeder here ende here
		En vant check ms........[?] man soe hoghen vont
		GHeuen gheeft den ridderen seghe
		Daer si comen indenn wighe
[8190]		Gheuen leert mi alle weghe
		Hoe ic mach mijn lief ghecrighen
		Gheuen es goet als ics pleghe
		Het doet mi dienen ende nighen
		Gheuen in wient es becleuen
[8195]		Ghene doghet en selmen van hem zwighen
		VAnden gheuene hebdi ghehoort
		Van dat v god gheeft des geeft voert
		Ghi coemter met in de hemelsche poort
		Of ghine vint ghinder niet en oert
[8200]		Heeft v die ghiericheit verdoort
		Soe werdi in die helle versmoert
		Want vrecheit is voor gode moort
		Hier omme werct nae mine woort
		Ende wilt altenen gheuen
[8205]		Soe moeghdi comen onghestoort
		In dat eweghe leuen
		Daer moeten wi comen sonder sneuen
		.....Amen